Π.Υ.Σ. 11/29.4.2022

Π.Υ.Σ. 11/2022

ΠΡΑΞΕΙΣ ΥΠΟΥΡΓΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ

Πράξη 11 της 29.4.2022

Έγκριση του Εθνικού Προγράμματος Πρόληψης Δημιουργίας Αποβλήτων.

ΤΟ ΥΠΟΥΡΓΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

Έχοντας υπόψη: Τις διατάξεις: α) Του άρθρου 57 του ν. 4819/2021 «Ολοκληρωμένο πλαίσιο για τη διαχείριση των αποβλήτων Ενσωμάτωση των Οδηγιών 2018/851 και 2018/852 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 30ής Μαΐου 2018 για την τροποποίηση της Οδηγίας 2008/98/ΕΚ περί αποβλήτων και της Οδηγίας 94/62/ΕΚ περί συσκευασιών και απορριμμάτων συσκευασιών, πλαίσιο οργάνωσης του Ελληνικού Οργανισμού Ανακύκλωσης, διατάξεις για τα πλαστικά προϊόντα και την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος, χωροταξικές πολεοδομικές, ενεργειακές και συναφείς επείγουσες ρυθμίσεις» (A’ 129), ιδίως της παρ. 3,

β) του άρθρου 90 του Κώδικα νομοθεσίας για την Κυβέρνηση και τα κυβερνητικά όργανα (π.δ. 63/2005, Α’ 98), σε συνδυασμό με την παρ. 22 του άρθρου 119 του ν. 4622/2019 «Επιτελικό Κράτος: οργάνωση, λειτουργία και διαφάνεια της Κυβέρνησης, των κυβερνητικών οργάνων και της κεντρικής δημόσιας διοίκησης» (Α΄ 133),

γ) του π.δ. 80/2019 «Διορισμός του Κυριάκου Μητσοτάκη του Κωνσταντίνου, Αρχηγού του Κόμματος

της «Νέας Δημοκρατίας» (Ν.Δ.), ως Πρωθυπουργού» (Α΄ 118),

δ) του π.δ. 83/2019 «Διορισμός Αντιπροέδρου της Κυβέρνησης, Υπουργών, Αναπληρωτών Υπουργών και Υφυπουργών» (Α΄ 121 και Α΄ 126),

ε) του π.δ. 6/2020 «Διορισμός Υπουργού και Αναπληρωτή Υπουργού» (Α΄ 5),

στ) του π.δ. 62/2020 «Διορισμός Αναπληρωτών Υπουργών και Υφυπουργών» (Α΄ 155).

ζ) του π.δ. 2/2021 «Διορισμός Υπουργών, Αναπληρωτών Υπουργών και Υφυπουργών» (Α΄ 2),

η) του π.δ. 56/2021 «Διορισμός Υπουργού και Υφυπουργών» (Α΄ 142),

θ) του π.δ. 68/2021 «Διορισμός Υπουργών, Αναπληρώτριας Υπουργού και Υφυπουργών» (Α΄ 155),

ι) του π.δ. 71/2021 «Διορισμός Υπουργού και Υφυπουργού» (Α΄ 162), και

ια) του π.δ. 8/2022 «Διορισμός Υπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων» (Α’ 19).

2. Το γεγονός ότι από τις διατάξεις της παρούσας Πράξης δεν προκαλείται δαπάνη σε βάρος του κρατικού προϋπολογισμού και η δαπάνη που θα προκληθεί από την εφαρμογή του Εθνικού Προγράμματος Πρόληψης Δημιουργίας Αποβλήτων θα καθοριστεί με νεότερες εφαρμοστικές αυτού αποφάσεις.

3. Την υπ’ αρ. 574/19.6.2021 εισήγηση του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας, αποφασίζει:

Εγκρίνει το Εθνικό Πρόγραμμα Πρόληψης Δημιουργίας Αποβλήτων, το οποίο έχει ως εξής:

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 2 ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ 2.1 ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ 2.2 ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ ΠΡΟΛΗΨΗΣ 2.3 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΠΡΟΛΗΨΗΣ 3 ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΛΗΨΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ 3.1 ΠΕΔΙΟ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΕΘΝΙΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ

ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ 3.2 ΡΕΥΜΑΤΑ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΛΟΙΠΑ ΡΕΥΜΑΤΑ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ 4 ΣΤΟΧΟΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΛΗΨΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ 5 ΜΕΤΡΑ, ΔΡΑΣΕΙΣ, ΔΕΙΚΤΕΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΧΡΟΝΟΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ 5.1 ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΜΕΤΡΑ ΕΥΡΕΙΑΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ 5.2 ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ ΜΕΤΡΑ, ΔΡΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΔΕΙΚΤΕΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ANA ΡΕΥΜΑ

ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ 5.2.1 ΑΠΟΒΛΗΤΑ ΤΡΟΦΙΜΩΝ 5.2.2 ΧΑΡΤΙ 5.2.3 ΥΛΙΚΑ/ΑΠΟΒΛΗΤΑ ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑΣ 5.2.4 ΕΙΔΙΚΕΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΠΛΑΣΤΙΚΩΝ

5.2.4.1 ΠΛΑΣΤΙΚΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΜΙΑΣ ΧΡΗΣΗΣ (ΟΔΗΓΙΑ 2019/904/ΕΕ) 5.2.4.2 ΠΛΑΣΤΙΚΕΣ ΣΑΚΟΥΛΕΣ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ

5.2.5 ΑΠΟΒΛΗΤΑ ΗΛΕΚΤΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΥ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΥ (ΑΗΗΕ) 5.2.6 ΕΙΔΙΚΕΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΑΣΤΙΚΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ

5.2.6.1 ΑΠΟΒΛΗΤΑ ΚΛΩΣΤΟΫΦΑΝΤΟΥΡΓΙΑΣ 5.2.6.2 ΟΓΚΩΔΗ ΑΠΟΒΛΗΤΑ – ΕΠΙΠΛΑ

5.2.7 ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ 5.2.8 ΑΠΟΒΛΗΤΑ ΕΚΣΚΑΦΩΝ, ΚΑΤΑΣΚΕΥΩΝ ΚΑΙ ΚΑΤΕΔΑΦΙΣΕΩΝ

6 ΚΥΡΙΕΣ ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΕΣ ΒΑΣΙΚΩΝ ΕΜΠΛΕΚΟΜΕΝΩΝ ΦΟΡΕΩΝ 7 ΟΔΙΚΟΣ ΧΑΡΤΗΣ (ROADMAP) ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΩΝ ΜΕΤΡΩΝ/ΔΡΑΣΕΩΝ

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι. Υφιστάμενες δράσεις πρόληψης ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙI. Νομοθεσία, Πολιτικές και Στρατηγικές ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙII. Αντιστοιχία μέτρων και δράσεων του Εθνικού Προγράμματος Πρόληψης Δημιουργίας Αποβλήτων με τους στόχους των μέτρων πρόληψης, όπως προβλέπονται από το Άρθρο 9 της Οδηγίας 2008/98/ΕΚ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙV. Αντιστοιχία μέτρων/δράσεων που προβλέπονται στο Εθνικό Πρόγραμμα Πρόληψης Δημιουργίας Αποβλήτων με τα Παραδείγματα Μέτρων Πρόληψης του Παραρτήματος IV της Οδηγίας 2008/98/ΕΚ

ΑΚΡΩΝΥΜΙΑ – ΣΥΝΤΜΗΣΕΙΣ

ACU: Autonomous Composting Unit EMAS: Eco-Management and Audit Scheme EWWR: European Week for Waste Reduction FSC: Forest Stewardship Council ISO: International Organization for Standardization PAYT: PayAs You Throw PEFC: Programme for the Endorsement of Forest Certification PET: Polyethylene Terephthalate SWAN: Solid Waste reuse plAtform for BalkaN ΑΔΑ: Αριθμός Διαδικτυακής Ανάρτησης ΑΕΑ: Άλλα Επικίνδυνα Απόβλητα ΑΕΙ: Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα ΑΕΚΚ: Απόβλητα Εκσκαφών, Κατασκευών και Κατεδαφίσεων ΑΕΠΟ: Απόφαση Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων ΑΗΗΕ: Απόβλητα Ηλεκτρικού και Ηλεκτρονικού Εξοπλισμού Α(Λ)Ε: Απόβλητα (Λιπαντικών) Ελαίων ΑΣΑ: Αστικά Στερεά Απόβλητα ΑΣΟΒ: Απόβλητα Συσσωρευτών Οχημάτων και Βιομηχανίας ΒΔΤ: Βέλτιστες Διαθέσιμες Τεχνικές ΒΕΑ: Βιομηχανικά επικίνδυνα απόβλητα ΒΜΕΑ: Βιομηχανικά Μη Επικίνδυνα Απόβλητα ΓΓΕΚ: Γενική Γραμματεία Έρευνας και Καινοτομίας ΕΑΑΜ: Επικίνδυνα Απόβλητα Αμιγώς Μολυσματικά ΕΑΥΜ: Επικίνδυνα Απόβλητα Υγειονομικών Μονάδων ΕΕ: Ευρωπαϊκή Ένωση ΕΟΑΝ: Ελληνικός Οργανισμός Ανακύκλωσης ΕΠ ΥΜΕΠΕΡΑΑ: Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Υποδομές Μεταφορών,

Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη» ΕΣΔΑ: Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων ΕΣΗΔΗΣ: Εθνικό Σύστημα Ηλεκτρονικών Δημοσίων Συμβάσεων ΕΣΔΕΑ: Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Επικίνδυνων Αποβλήτων ΕΣΠΑ: Εταιρικό Σύμφωνο για το Πλαίσιο Ανάπτυξης ΕΣΣΠΔΑ: Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο Πρόληψης Δημιουργίας

Αποβλήτων ΕΠΠΔΑ: Εθνικό Πρόγραμμα Πρόληψης Δημιουργίας Αποβλήτων ΕΦΕΤ: Ενιαίος Φορέας Ελέγχου Τροφίμων ΗΗΕ: Ηλεκτρικός και Ηλεκτρονικός Εξοπλισμός ΚΑΠΕ: Κέντρο Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας ΚΔΕΥ: Κέντρο Δημιουργικής Επαναχρησιμοποίησης Υλικών ΚΥΑ: Κοινή Υπουργική Απόφαση Κ/Υ: Κλωστοϋφαντουργικά Υλικά ΜΕΑ: Μικτά Επικίνδυνα Απόβλητα ΜΕΟ: Μεταχειρισμένα Ελαστικά Οχημάτων ΜΚΟ: Μη Κυβερνητική Οργάνωση ΜΜΕ: Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας ΜΠΕΑ: Μικρές Ποσότητες Επικίνδυνων Αποβλήτων

ΟΓΕΕΚΑ: Οργανισμός Γεωργικής Επαγγελματικής Εκπαίδευσης, Κατάρτισης και Απασχόλησης

ΟΗΕ: Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών ΟΤΑ: Οργανισμός Τοπικής Αυτοδιοίκησης ΟΤΚΖ: Οχήματα στο Τέλος Κύκλου Ζωής ΠΔΣ:

Πράσινες Δημόσιες Συμβάσεις

ΠΕΔΜΕΔΕ: Πανελλήνια Ένωση Διπλωματούχων Μηχανικών Εργοληπτών Δημοσίων Έργων

ΠΕΣΔΑ: Περιφερειακό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων ΠΜΧ: Πλαστικά μίας Χρήσης ΠΣΜ: Πλαστικές Σακούλες Μεταφοράς ΠΟΕΣΕ: Πανελλήνια Ομοσπονδία Εστιατορικών & Συναφών

Επαγγελμάτων ΠΟΞ: Πανελλήνια Ομοσπονδία Ξενοδόχων ΠΟΠ: Πληρώνω Όσο Πετάω ΠΥΣ:

Πράξη Υπουργικού Συμβουλίου

ΣΑΤΕ: Πανελλήνιος Σύνδεσμος Τεχνικών Εταιρειών ΣΕΔ: Σύστημα Εναλλακτικής Διαχείρισης ΣΕΒ: Σύνδεσμος Επιχειρήσεων και Βιομηχανιών ΣΕΒΤ: Σύνδεσμος Ελληνικών Βιομηχανιών Τροφίμων ΣΕΠΕΕ: Σύνδεσμος Επιχειρήσεων Πλεκτικής Ετοίμου Ενδύματος

Ελλάδος ΣΚΕΕ: Σύνδεσμος Κατασκευαστών Ετοίμων Ενδυμάτων ΣΠΔ: Σύστημα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης ΣΣΕΔ: Συλλογικό Σύστημα Εναλλακτικής Διαχείρισης Αποβλήτων ΤΠΕ: Τεχνολογίες Πληροφορικής και

Επικοινωνιών ΤΣΔΑ: Τοπικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων ΥΜΕ: Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών ΥΠΑΑΤ: Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων ΥΠΑΙΘ: Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων ΥΠΑΝΕ Υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων ΥΠΕΝ: Υπουργείο Περιβάλλοντος Και Ενέργειας ΥΠΟΙΚ: Υπουργείο Οικονομικών ΦΕΚ: Φύλλο Εφημερίδας της Κυβέρνησης ΦοΔΣΑ: Φορέας Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων ΦΠΑ: Φόρος Προστιθέμενης Αξίας

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Με την εκπόνηση του Εθνικού Προγράμματος Πρόληψης Δημιουργίας Αποβλήτων (ΕΠΠΔΑ) αποσκοπείται:

1. Η εφαρμογή των άρθρων 57 και 4 του ν. 4819/2021 «Ολοκληρωμένο πλαίσιο για τη διαχείριση των αποβλήτων Ενσωμάτωση των Οδηγιών 2018/851 και 2018/852 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 30ής Μαΐου … και συναφείς επείγουσες ρυθμίσεις» (Α’ 129), σχετικά με την εκπόνηση προγραμμάτων για την πρόληψη της δημιουργίας αποβλήτων και την ιεράρχηση των δράσεων και των εργασιών διαχείρισης των αποβλήτων, η οποία θέτει την πρόληψη ως πρώτη προτεραιότητα.

2. Η εναρμόνιση με την ενωσιακή νομοθεσία και συγκεκριμένα με τα άρθρα 9 και 29 της Οδηγίας 2008/98/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 19ης Νοεμβρίου 2008 «για τα απόβλητα και για την κατάργηση ορισμένων Οδηγιών», όπως τροποποιήθηκε με την Οδηγία (ΕΕ) 2018/851.

Το Εθνικό Πρόγραμμα Πρόληψης Δημιουργίας Αποβλήτων περιλαμβάνει τα ακόλουθα:

Παρουσίαση και αξιολόγηση της υφιστάμενης κατάστασης στην πρόληψη δημιουργίας αποβλήτων.

Παρουσίαση των υφιστάμενων εθνικών και ενωσιακών νομοθεσιών, πολιτικών και στρατηγικών (Παράρτημα II).

Τον ορισμό ρευμάτων προτεραιότητας, καθώς και στόχων πρόληψης δημιουργίας αποβλήτων.

Τον προσδιορισμό μέτρων και δράσεων για την υλοποίηση των στόχων αυτών, την επιτυχή και ολοκληρωμένη παρακολούθηση και αξιολόγηση του ΕΠΠΔΑ, καθώς και το χρονοδιάγραμμα υλοποίησής του.

Όλες τις απαιτήσεις, στόχους και μέτρα που προβλέπονται από την ισχύουσα εθνική και ενωσιακή νομοθεσία σχετικά με την πρόληψη δημιουργίας αποβλήτων.

1 ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ Η ανάλυση και εκτίμηση της υφιστάμενης κατάστασης αφορά στη συγκέντρωση και αξιολόγηση στοιχείων τόσο σχετικών με την υφιστάμενη και μελλοντική πρόβλεψη παραγωγής αποβλήτων, σε εθνικό επίπεδο, όσο και διαθέσιμων πρακτικών σχετικά με την πρόληψη δημιουργίας αποβλήτων, που ήδη έχουν τεθεί σε εφαρμογή ή που προβλέπεται να εφαρμοστούν.

1.1 ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ

Στον πίνακα που ακολουθεί παρουσιάζεται η υφιστάμενη παραγωγή αποβλήτων (έτος αναφοράς 2018) και η μελλοντική πρόβλεψη της παραγωγής αποβλήτων για το έτος 20301.

Πίνακας 1: Συγκεντρωτικά στοιχεία αποτύπωσης υφιστάμενης και μελλοντικής παραγωγής αποβλήτων

ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ Παραγωγή έτους αναφοράς 2018

(τόνοι)

Πρόβλεψη παραγωγής έτους 2030

(τόνοι) 1.ΑΠΟΒΛΗΤΑ ΑΣΤΙΚΟΥ ΤΥΠΟΥ

Αστικά στερεά απόβλητα 5.523.809 5.301.499

Ιλύες αστικού τύπου (DS) 114.021 159.704 2. ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ (μη συμπεριλαμβανομένων όσων εντάσσονται στην εναλλακτική διαχείριση ή σε άλλες κατηγορίες)

Βιομηχανικά μη επικίνδυνα απόβλητα 7.469.790 8.054.960

Βιομηχανικά επικίνδυνα απόβλητα 99.655 159.056

3. ΓΕΩΡΓΟΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΚΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ

Γεωργοκτηνοτροφικά απόβλητα 12.469.086 13.726.842

4. ΛΟΙΠΑ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ

Απόβλητα που περιέχουν αμίαντο, απόβλητα συσκευασιών επικίνδυνων ουσιών, απόβλητα που περιέχουν πολυχλωριωμένα διφαινύλια/τριφαινύλια

2.994 2.815

5. ΑΠΟΒΛΗΤΑ ΕΚΣΚΑΦΩΝ, ΚΑΤΑΣΚΕΥΩΝ ΚΑΙ ΚΑΤΕΔΑΦΙΣΕΩΝ

Απόβλητα κατασκευών και κατεδαφίσεων & απόβλητα εκσκαφών

4.943.092 5.441.523

6. ΛΟΙΠΑ ΡΕΥΜΑΤΑ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΠΟΥ ΕΜΠΙΠΤΟΥΝ ΣΤΗΝ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ Απόβλητα (λιπαντικών) ελαίων, οχήματα τέλους κύκλου ζωής, απόβλητα συσσωρευτών οχημάτων και βιομηχανίας, απόβλητα ηλεκτρικού ηλεκτρονικού εξοπλισμού, μεταχειρισμένα ελαστικά οχημάτων

303.602 342.119

7. ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ ΥΓΕΙΟΝΟΜΙΚΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ

Επικίνδυνα απόβλητα αμιγώς μολυσματικά, μικτά επικίνδυνα απόβλητα & Άλλα επικίνδυνα απόβλητα

17.770 18.800

1 Τα στοιχεία έχουν αντληθεί από την ΠΥΣ 39/31.08.2020 «Έγκριση του Εθνικού Σχεδίου Διαχείρισης Αποβλήτων (Ε.Σ.Δ.Α.)» (A’ 185).

ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ Παραγωγή έτους αναφοράς 2018

(τόνοι)

Πρόβλεψη παραγωγής έτους 2030

(τόνοι)

ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ 30.943.819 33.207.318

1.2 ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ ΠΡΟΛΗΨΗΣ

Στην ενότητα αυτή παρουσιάζονται οι κυριότερες υφιστάμενες ή/και πρόσφατα ολοκληρωμένες δράσεις, που σχετίζονται με την πρόληψη της δημιουργίας αποβλήτων, οι οποίες αφορούν στην περίοδο από το 2015 (οπότε και υιοθετήθηκε η ΠΥΣ 49/2015 για την έγκριση του Εθνικού Στρατηγικού Σχεδίου Πρόληψης Δημιουργίας Αποβλήτων) έως το 2020, δηλαδή την περίοδο εφαρμογής του προηγούμενου Εθνικού Σχεδίου. Ειδικότερα:

Δράσεις χρηματοδοτούμενες μέσω προγραμμάτων (π.χ. LIFE), που αφορούν στην πρόληψη δημιουργίας αποβλήτων

Δράσεις πρόληψης δημιουργίας αποβλήτων και βιώσιμης κατανάλωσης που πραγματοποιούνται από ιδιωτικές επιχειρήσεις

Δράσεις πρόληψης μέσω ΜΚΟ, Σωματείων και Εθελοντικών Οργανώσεων Εθνική Συμμαχία για τη Μείωση της Σπατάλης Τροφίμων Ανταλλαγή αγαθών με σκοπό την επαναχρησιμοποίησή τους Εθνικό Σύστημα Ηλεκτρονικών Δημοσίων Συμβάσεων (ΕΣΗΔΗΣ) Πράσινες Δημόσιες Συμβάσεις (ΠΔΣ).

Οι περισσότερες δράσεις πρόληψης, που υλοποιούνται στη χώρα, στοχεύουν κατά βάση στα ρεύματα προτεραιότητας που έθετε το υφιστάμενο ΕΣΣΠΔΑ (απόβλητα τροφίμων, χαρτί, υλικά/απόβλητα συσκευασίας και ΑΗΗΕ). Σε μικρότερο βαθμό υλοποιούνται δράσεις, που σχετίζονται με τη μείωση της παραγόμενης ποσότητας ογκωδών αποβλήτων, ΜΠΕΑ (κυρίως φάρμακα, τόνερ και μελάνια), γεωργοκτηνοτροφικών αποβλήτων, βιομηχανικών αποβλήτων και ΑΕΚΚ.

Η πλειονότητα των δράσεων απευθύνεται στα νοικοκυριά, στον δημόσιο τομέα, στις εμπορικές δραστηριότητες (λιανικό εμπόριο, επιχειρήσεις), στα σχολεία και λιγότερο στον τουρισμό, στη γεωργία, στην κτηνοτροφία και στη βιομηχανία.

Ως προς την αποτελεσματικότητα των δράσεων σημειώνεται ότι:

Πολλές από τις δράσεις πρόληψης έχουν ξεκινήσει τα τελευταία χρόνια και συνεπώς τα αποτελέσματά τους σε ορισμένες περιπτώσεις δεν έχουν ακόμα διαφανεί, ενώ σε άλλες περιπτώσεις είτε δεν έχουν ακόμα καταγραφεί είτε δεν έχουν αναλυθεί και αξιολογηθεί ως προς την επίτευξη του στόχου τους.

Επίσης, αρκετές από τις δράσεις πρόληψης είναι αποσπασματικές (κυρίως πιλοτικές εφαρμογές) ή σε τοπικό επίπεδο, δηλαδή απουσιάζει μέχρι τώρα ικανοποιητικός αριθμός δράσεων με εφαρμογή σε ευρεία κλίμακα.

Δεν έχουν όλες οι δράσεις την ίδια απήχηση. Αρκετές από τις δράσεις έχουν «αγκαλιαστεί» από το κοινό, ενώ άλλες δεν σημείωσαν ιδιαίτερη επιτυχία παρά την προσπάθεια των συντελεστών τους.

Στο Παράρτημα I παρουσιάζονται επιγραμματικά οι υφιστάμενες δράσεις πρόληψης, όπως καταγράφηκαν στο πλαίσιο της εκπόνησης του Εθνικού Προγράμματος Πρόληψης Δημιουργίας Αποβλήτων.

1.3 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΠΡΟΛΗΨΗΣ

Στην παρούσα ενότητα παρουσιάζονται τα μέτρα (ανά τομέα), που επιλέχθηκαν από το υφιστάμενο ΕΣΣΠΔΑ και γίνεται η αξιολόγηση της υλοποίησής τους, λαμβάνοντας υπόψη τις δράσεις πρόληψης που παρατίθενται στο Παράρτημα I.

Πίνακας 2: Μέτρα ανά τομέα προτεραιότητας του υφιστάμενου ΕΣΣΠΔΑ και αξιολόγηση της υλοποίησής τους

Υφιστάμενο ΕΣΣΠΔΑ Αξιολόγηση Υλοποίησης Υφιστάμενου Σχεδιασμού ΜΕΤΡΑ ΠΟΥ ΕΧΟΥΝ ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗ

Ανάπτυξη σχεδίων πρόληψης από τους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης.

Ανάπτυξη τομεακών σχεδίων πρόληψης. Προώθηση της ομοιόμορφης εφαρμογής

της πρόληψης δημιουργίας αποβλήτων και σε εγκαταστάσεις που δεν υπάγονται στην Οδηγία 2010/75/ΕΕ.

Προαγωγή των συστημάτων περιβαλλοντικής διαχείρισης σε οργανισμούς του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα και επέκταση των υφιστάμενων συστημάτων εισάγοντας πτυχές πρόληψης αποβλήτων.

Συστηματοποίηση και καταγραφή δράσεων πρόληψης (μέτρο που δεν περιλαμβάνεται στο Παράρτημα IV του Μέρους Β του Ν. 4819/2021).

Δεν έχουν αναπτυχθεί σχέδια πρόληψης από τους ΟΤΑ, εντούτοις τα ΤΣΔΑ εκπονήθηκαν λαμβάνοντας υπόψη την ιεραρχία διαχείρισης των αποβλήτων (πρόληψη, επαναχρησιμοποίηση, ανακύκλωση κ.λπ.).

Πρόσφατα εκπονήθηκαν οδηγοί πρόληψης παραγωγής αποβλήτων με πρακτικές συμβουλές για Δήμους και πολίτες.

Η εφαρμογή της πρόληψης δημιουργίας αποβλήτων και σε εγκαταστάσεις που δεν υπάγονται στην Οδηγία 2010/75/ΕΕ, καθώς και η συστηματοποίηση και καταγραφή των δράσεων πρόληψης βρίσκονται ακόμα σε πρώιμο στάδιο.

Στον Ν. 4685/2020, αναφέρεται ότι για έργα ή δραστηριότητες που διαθέτουν ΣΠΔ σε ισχύ παρατείνεται (για συγκεκριμένα χρόνια) η διάρκεια ισχύος της ΑΕΠΟ τους. Η προώθηση των συστημάτων περιβαλλοντικής διαχείρισης σε οργανισμούς του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, αλλά και η επέκταση των υφιστάμενων συστημάτων έχουν υλοποιηθεί σε πολύ μικρό βαθμό και αποσπασματικά.

Η συστηματοποίηση και καταγραφή δράσεων πρόληψης δεν έχει επιτευχθεί.

Προτεινόμενα μέτρα τομέων προτεραιότητας Ειδικά μέτρα του τομέα προτεραιότητας «Απόβλητα Τροφίμων»

Μέτρα που απευθύνονται σε επιχειρήσεις/βιομηχανίες/υγειονομικές μονάδες Δημιουργία, συνέχιση και ολοκλήρωση των

υφιστάμενων προγραμμάτων ευαισθητοποίησης επιχειρήσεων σε θέματα πρόληψης δημιουργίας αποβλήτων.

Περαιτέρω προώθηση εθελοντικών συμφωνιών για πρόληψη δημιουργίας αποβλήτων.

Τα προγράμματα που ήταν σε εξέλιξη ολοκληρώθηκαν, ενώ «νέα» προγράμματα άρχισαν να υλοποιούνται τα τελευταία χρόνια. Γενικά, υπάρχει έντονο ερευνητικό ενδιαφέρον για τα απόβλητα τροφίμων τόσο σε εθνικό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο.

Μέχρι στιγμής οι εθελοντικές συμφωνίες για την πρόληψη δημιουργίας αποβλήτων είναι πολύ λίγες. Στις περισσότερες

Υφιστάμενο ΕΣΣΠΔΑ Αξιολόγηση Υλοποίησης Υφιστάμενου Σχεδιασμού περιπτώσεις συνάπτονται στο πλαίσιο υλοποίησης ερευνητικών προγραμμάτων και έχουν πιλοτική εφαρμογή.

Μέτρα που απευθύνονται σε καταναλωτές

Ενίσχυση της πρόληψης δημιουργίας αποβλήτων κατά την αγορά προϊόντων και προσφυγή σε εκστρατείες ευαισθητοποίησης σε θέματα πρόληψης δημιουργίας αποβλήτων.

Εισαγωγή και δράσεις εφαρμογής της πρόληψης δημιουργίας αποβλήτων στην εκπαίδευση.

Προώθηση δωρεών τροφίμων.

Δράσεις και εκστρατείες για την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των καταναλωτών σε θέματα πρόληψης δημιουργίας αποβλήτων έχουν υλοποιηθεί, αλλά αποσπασματικά και συνήθως στο πλαίσιο υλοποίησης προγραμμάτων ή εορτασμού παγκοσμίων ημερών.

Μέσω του προγράμματος «Οικολογικό Σχολείο», αλλά και μέσω άλλων προγραμμάτων ή πρωτοβουλιών των ίδιων των σχολείων υλοποιούνται δράσεις που σχετίζονται με τη μείωση των αποβλήτων.

Η προώθηση της δωρεάς τροφίμων υλοποιείται μέσω δράσεων ΜΚΟ, Δήμων, ιδρυμάτων, Σωματείων και τοπικών Εκκλησιών, αλλά και πρωτοβουλιών ιδιωτών (π.χ. σουπερμάρκετ, εστιατόρια).

Ειδικά μέτρα του τομέα προτεραιότητας «Χαρτί» Μέτρα που απευθύνονται σε επιχειρήσεις/βιομηχανίες

Δημιουργία, συνέχιση και ολοκλήρωση των υφιστάμενων προγραμμάτων ευαισθητοποίησης επιχειρήσεων σε θέματα πρόληψης δημιουργίας αποβλήτων.

Περαιτέρω προώθηση του οικολογικού σήματος EU-Ecolabel.

Τα προγράμματα που ήταν σε εξέλιξη ολοκληρώθηκαν, ενώ «νέα» προγράμματα άρχισαν να υλοποιούνται τα τελευταία χρόνια.

Η περαιτέρω προώθηση του οικολογικού σήματος EU-Ecolabel έχει μείνει αρκετά πίσω.

Μέτρα που απευθύνονται σε καταναλωτές

Εισαγωγή και δράσεις εφαρμογής της πρόληψης δημιουργίας αποβλήτων στην εκπαίδευση.

Προαγωγή της επαναχρησιμοποίησης. Προώθηση ηλεκτρονικών συναλλαγών,

τόσο με το δημόσιο, όσο και με τον ιδιωτικό τομέα.

Οι δράσεις επαναχρησιμοποίησης αφορούν κυρίως τα βιβλία για τα οποία πραγματοποιούνται κάθε χρόνο σε αρκετές περιοχές της χώρας παζάρια, ενώ γίνονται και δωρεές σε δανειστικές βιβλιοθήκες.

Οι ηλεκτρονικές συναλλαγές τόσο με τον δημόσιο όσο και με τον ιδιωτικό τομέα, γίνονται καθημερινά (π.χ. e-bill, e-banking, TAXISnet, e-syntagografisi, e-Παράβολο, e-ΕΦΚΑ) και το τελευταίο διάστημα έχουν επεκταθεί σχεδόν σε όλο το φάσμα των καθημερινών συναλλαγών, καθώς πέρα από δράση πρόληψης δημιουργίας αποβλήτων, αποτελούν και μέτρο περιορισμού της εξάπλωσης της πανδημίας COVID-19.

Ειδικά μέτρα του τομέα προτεραιότητας «Υλικά/Απόβλητα Συσκευασιών» (ΑΣ) Προώθηση της περιβαλλοντικής

έρευνας/καινοτόμες πληροφορίες/πρόσβαση στην περιβαλλοντική πληροφόρηση με έμφαση στην πρόληψη δημιουργίας αποβλήτων.

Η ανάπτυξη της τεχνολογίας, για την αποφυγή της σπατάλης πόρων, και η διάχυσή της έχουν υλοποιηθεί σε πολύ μικρό βαθμό και αποσπασματικά. Θα πρέπει να προωθηθεί και να στηριχθεί περισσότερο.

Μέτρα που απευθύνονται σε επιχειρήσεις/βιομηχανίες Διάχυση πληροφορίας για τον οικολογικό

σχεδιασμό και την αποφυγή της σπατάλης Ο οικολογικός σχεδιασμός των προϊόντων βρίσκεται ακόμα σε

πρώιμο στάδιο.

Υφιστάμενο ΕΣΣΠΔΑ Αξιολόγηση Υλοποίησης Υφιστάμενου Σχεδιασμού πόρων κατά τον σχεδιασμό των προϊόντων περαιτέρω ενθάρρυνση του οικολογικού σχεδιασμού μέσω των δημοσίων συμβάσεων.

Περαιτέρω προώθηση εθελοντικών συμφωνιών για πρόληψη δημιουργίας αποβλήτων.

Προώθηση συμφωνιών με τη βιομηχανία και το εμπόριο.

Προώθηση ενσωμάτωσης των περιβαλλοντικών κριτηρίων και των κριτηρίων πρόληψης της δημιουργίας αποβλήτων σε δημοπρασίες και συμβάσεις.

Η περαιτέρω προώθηση εθελοντικών συμφωνιών για την πρόληψη δημιουργίας αποβλήτων και η προώθηση συμφωνιών με τη βιομηχανία και το εμπόριο έχουν μείνει αρκετά πίσω.

Έχει ολοκληρωθεί η διαβούλευση του Εθνικού Σχεδίου Δράσης για την προώθηση των Πράσινων Δημοσίων Συμβάσεων (2020 2023), το οποίο αφορά σε όλα τα είδη δημοσίων συμβάσεων (προμήθεια αγαθών, παροχή υπηρεσιών και δημόσια έργα).

Μέτρα που απευθύνονται σε καταναλωτές

Οικονομικά μέσα για μείωση ποσοτήτων πλαστικών τσαντών μιας χρήσης.

Προαγωγή της επαναχρησιμοποίησης.

Η Ελλάδα έχει υιοθετήσει συγκεκριμένα μέτρα για τις πλαστικές σακούλες μεταφοράς με τον Ν. 4496/2017 και την ΚΥΑ 18036/952/2017. Οι πλαστικές σακούλες μεταφοράς υπόκειται σε περιβαλλοντικό τέλος, το οποίο αποδίδεται στο κράτος και «επιστρέφεται» στον πολίτη μέσω συγκεκριμένων ενεργειών που λαμβάνει η πολιτεία. Περαιτέρω με τις διατάξεις του Ν. 4685/2020 το μέτρο επεκτάθηκε και σε σακούλες μεγαλύτερου πάχους των 50 μm.

Δράσεις και εκστρατείες ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των καταναλωτών έχουν υλοποιηθεί και υλοποιούνται, κυρίως μέσω προγραμμάτων ή/και δράσεων (π.χ. LIFE+, EWWR).

Η νομοθεσία υποχρεώνει τους εμπόρους να διαθέτουν επαναχρησιμοποιούμενες τσάντες μεταφοράς, ώστε να επιλέγονται από τους καταναλωτές αντί των πλαστικών σακουλών μιας χρήσης. Επίσης, αρκετοί Δήμοι σε συνεργασία με αρμόδιους φορείς (π.χ. ΕΟΑΝ) έχουν υλοποιήσει και υλοποιούν πιλοτικά προγράμματα διανομής τσαντών πολλαπλών χρήσεων στους δημότες τους.

Ειδικά μέτρα του τομέα προτεραιότητας «Ηλεκτρικός και Ηλεκτρονικός Εξοπλισμός (ΗΗΕ)/Απόβλητα Ηλεκτρικού και Ηλεκτρονικού Εξοπλισμού»(ΑΗΗΕ)

Προώθηση ενσωμάτωσης των περιβαλλοντικών κριτηρίων και των κριτηρίων πρόληψης δημιουργίας αποβλήτων σε δημοπρασίες και συμβάσεις (Στο πλαίσιο δημόσιων και εταιρικών προμηθειών εισάγονται κριτήρια πρόληψης δημιουργίας ΑΗΗΕ μέσω της προώθησης της επαναχρησιμοποίησης του ΗΗΕ).

Προαγωγή της επαναχρησιμοποίησης (Η επαναχρησιμοποίηση των ΑΗΗΕ θα προωθηθεί μέσω εκστρατειών ενημέρωσης και της διανομής μεταχειρισμένων προϊόντων μέσω συνεργασίας Δήμων και

Έχει ολοκληρωθεί η διαβούλευση του Εθνικού Σχεδίου Δράσης για την προώθηση των Πράσινων Δημοσίων Συμβάσεων (2020 2023). Μεταξύ των άλλων για την προμήθεια ηλεκτρονικών υπολογιστών και οθονών προβλέπεται η κατ’ ελάχιστον εγγύηση δύο ετών που καλύπτει την επισκευή ή αντικατάσταση, τη συνεχή διαθεσιμότητα ανταλλακτικών και τον σχεδιασμό με γνώμονα τη δυνατότητα επισκευής.

Στο πλαίσιο υλοποίησης ερευνητικού προγράμματος έχουν υλοποιηθεί δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης και έχουν δημιουργηθεί δύο κέντρα διαλογής και ταξινόμησης παλιών ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών συσκευών (στις Περιφέρειες Αττικής και Κεντρικής Μακεδονίας), που μπορούν να επισκευαστούν και να επαναχρησιμοποιηθούν. Υπάρχει προηγούμενο συνεργασίας Δήμων και ΜΚΟ στo πλαίσιo του Εθνικού Δικτύου Άμεσης Κοινωνικής Παρέμβασης, όμως δεν

Υφιστάμενο ΕΣΣΠΔΑ Αξιολόγηση Υλοποίησης Υφιστάμενου Σχεδιασμού ΜΚΟ αξιοποιώντας, εκτός των άλλων, και τα Πράσινα Σημεία/ΚΑΕΔΙΣΠ).

Προώθηση κέντρων επαναχρησιμοποίησης και επιδιόρθωσης.

είναι γνωστά τα όποια αποτελέσματα (π.χ. ποσότητες ΗΗΕ που διανεμήθηκαν).

Αυτή τη στιγμή λειτουργούν στην Ελλάδα ιδιωτικά κέντρα επαναχρησιμοποίησης και επιδιόρθωσης, καθώς και δύο RepairCafes, το ένα στην Πάτρα και το άλλο στη Λευκάδα, με σκοπό την επαναχρησιμοποίηση και επιδιόρθωση, μεταξύ άλλων και ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών συσκευών. Υπάρχει, όμως, πρόβλημα βιωσιμότητας και τα κέντρα αυτά θα πρέπει να προσφέρουν ανταγωνιστικότερες υπηρεσίες και τιμές σε σχέση με την υπάρχουσα αγορά.

Προτεινόμενα μέτρα εκτός τομέων προτεραιότητας Αστικά Στερεά Απόβλητα (ΑΣΑ)

Μέτρα που απευθύνονται σε επιχειρήσεις Παροχή συμβουλών στις επιχειρήσεις από

δημόσιους φορείς σχετικά με τις δυνατότητες πρόληψης της δημιουργίας αποβλήτων.

Περαιτέρω προώθηση εθελοντικών συμφωνιών για πρόληψη δημιουργίας αποβλήτων.

Περαιτέρω προώθηση οικολογικού σήματος EU-Ecolabel.

Προώθηση συμφωνιών με τη βιομηχανία και το εμπόριο.

Περαιτέρω προώθηση ενσωμάτωσης των περιβαλλοντικών κριτηρίων και των κριτηρίων πρόληψης της δημιουργίας αποβλήτων σε δημοπρασίες και συμβάσεις.

Προαγωγή της επαναχρησιμοποίησης ή/και επιδιόρθωσης.

Παροχή συμβουλών στις επιχειρήσεις από δημόσιους φορείς σχετικά με την πρόληψη δημιουργίας αποβλήτων έχει γίνει σε μικρό βαθμό, αποσπασματικά και για συγκεκριμένους κλάδους, κυρίως μέσω προγραμμάτων/δράσεων (π.χ. προγράμματα LIFE) που υλοποιούνται.

Η περαιτέρω προώθηση του οικολογικού σήματος EU-Ecolabel και η προώθηση συμφωνιών με τη βιομηχανία και το εμπόριο έχουν μείνει αρκετά πίσω.

Έχει ολοκληρωθεί η διαβούλευση του Εθνικού Σχεδίου Δράσης για την προώθηση των Πράσινων Δημοσίων Συμβάσεων (2020 2023).

Μέτρα που απευθύνονται σε καταναλωτές

Εισαγωγή των Συστημάτων «Πληρώνω όσο πετάω» στην Ελλάδα.

Ενίσχυση της πρόληψης αποβλήτων κατά την αγορά προϊόντων και εκστρατείες ευαισθητοποίησης σε θέματα πρόληψης.

Εισαγωγή και δράσεις εφαρμογής της πρόληψης δημιουργίας αποβλήτων στην εκπαίδευση.

Περαιτέρω προώθηση οικολογικού σήματος EU-Ecolabel.

Προαγωγή της επαναχρησιμοποίησης ή/και επιδιόρθωσης.

Προώθηση κέντρων επαναχρησιμοποίησης και επιδιόρθωσης.

Μέχρι σήμερα το σύστημα ΠΟΠ έχει εφαρμοστεί στην Ελλάδα μόνο σε πιλοτικό επίπεδο, στο πλαίσιο υλοποίησης προγραμμάτων/δράσεων.

Δράσεις για την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των καταναλωτών σε θέματα πρόληψης δημιουργίας αποβλήτων έχουν υλοποιηθεί, αλλά αποσπασματικά και συνήθως στο πλαίσιο υλοποίησης προγραμμάτων ή εορτασμού παγκοσμίων ημερών.

Η περαιτέρω προώθηση του οικολογικού σήματος EU-Ecolabel έχει μείνει αρκετά πίσω.

Αυτή τη στιγμή λειτουργούν στην Ελλάδα δύο RepairCafes, το ένα στην Πάτρα και το άλλο στη Λευκάδα, με σκοπό την επαναχρησιμοποίηση και επιδιόρθωση.

Απόβλητα Εκσκαφών, Κατασκευών και Κατεδαφίσεων (ΑΕΚΚ)

Υφιστάμενο ΕΣΣΠΔΑ Αξιολόγηση Υλοποίησης Υφιστάμενου Σχεδιασμού Προώθηση της περιβαλλοντικής

Διάχυση πληροφορίας για τον οικολογικό σχεδιασμό και την αποφυγή της σπατάλης πόρων κατά τον σχεδιασμό των προϊόντων. Περαιτέρω ενθάρρυνση του οικολογικού σχεδιασμού μέσω των δημοσίων συμβάσεων.

Παροχή συμβουλών στις επιχειρήσεις από δημόσιους φορείς σχετικά με τις δυνατότητες πρόληψης της δημιουργίας αποβλήτων.

Περαιτέρω προώθηση εθελοντικών συμφωνιών για πρόληψη δημιουργίας αποβλήτων.

Προώθηση συμφωνιών με τη βιομηχανία και το εμπόριο.

Προαγωγή της επαναχρησιμοποίησης ή/και επιδιόρθωσης.

Η ανάπτυξη καινοτόμων τεχνολογιών και τεχνικών χαμηλής παραγωγής αποβλήτων, καθώς και η διάχυσή τους έχουν υλοποιηθεί σε πολύ μικρό βαθμό και αποσπασματικά. Θα πρέπει να προωθηθούν και να στηριχθούν από το κράτος περισσότερο.

Ο οικολογικός σχεδιασμός και η επαναχρησιμοποίηση των δομικών υλικών βρίσκονται ακόμα σε πρώιμο στάδιο, ενώ η βάση δεδομένων για τα δομικά υλικά δεν έχει ακόμα υλοποιηθεί.

Πρόσφατα εκπονήθηκε μελέτη για τη βελτίωση του πλαισίου διαχείρισης Αποβλήτων Εκσκαφών, Κατασκευών & Κατεδαφίσεων (ΑΕΚΚ) στην Ελλάδα.

Η περαιτέρω προώθηση εθελοντικών συμφωνιών για πρόληψη δημιουργίας αποβλήτων και η προώθηση συμφωνιών με τη βιομηχανία και το εμπόριο έχουν μείνει αρκετά πίσω.

Βιομηχανικά απόβλητα (ΒΜΕΑ/ΒΕΑ) Κατάρτιση των αρχών αδειοδότησης ώστε

να λαμβάνουν υπόψη την πρόληψη δημιουργίας αποβλήτων.

Προώθηση της ομοιόμορφης εφαρμογής της πρόληψης δημιουργίας αποβλήτων και σε εγκαταστάσεις που δεν υπάγονται στην Οδηγία 2010/75/ΕΕ (Οδηγία για τις βιομηχανικές εκπομπές): Σχεδιασμός προγράμματος – κορμού που θα περιλαμβάνει εκπόνηση εγχειριδίων πρόληψης με ΒΔΤ, εσωτερικούς κανονισμούς, εργαλεία αυτοελέγχου κ.λπ.

Προώθηση βιομηχανικής συμβίωσης. Περαιτέρω προώθηση εθελοντικών

συμφωνιών για πρόληψη δημιουργίας αποβλήτων.

Με τη θέσπιση της ΚΥΑ 36060/2013 (σε εφαρμογή της Οδηγίας 2010/75/ΕΕ), οι αδειοδοτούσες αρχές εφαρμόζουν τις βέλτιστες διαθέσιμες τεχνικές (ΒΔΤ) πρόληψης δημιουργίας αποβλήτων στις διαδικασίες αδειοδότησης των βιομηχανιών.

Συνέργειες μεταξύ βιομηχανικών εγκαταστάσεων για συνεπεξεργασία/αξιοποίηση των βιομηχανικών αποβλήτων με στόχο να μειωθούν οι ποσότητες που καταλήγουν για διάθεση και να ανακτηθούν αξιοποιήσιμα υλικά δεν έχουν ακόμα επιτευχθεί, η δε εισαγωγή Βέλτιστων Διαθέσιμων Τεχνικών (ΒΔΤ) στην παραγωγική διαδικασία των βιομηχανιών (που δεν υπάγονται στην Οδηγία 2010/75/ΕΕ) για πρόληψη/μείωση της παραγωγής βιομηχανικών αποβλήτων είναι ακόμα σε πρώιμο στάδιο.

Η περαιτέρω προώθηση εθελοντικών συμφωνιών απευθύνεται (κυρίως) στις επιχειρήσεις/βιομηχανίες τροφίμων.

Παρά τις δράσεις πρόληψης παραγωγής αποβλήτων που έχουν λάβει και λαμβάνουν χώρα, και παρουσιάστηκαν αναλυτικά προηγουμένως, προκύπτει σαφώς ότι υπάρχουν μεγάλα περιθώρια βελτίωσης σε όλους τους τομείς. Σύμφωνα με την επικαιροποιημένη το 2019 Έκθεση Κατάστασης Περιβάλλοντος της Ελλάδας του Εθνικού Κέντρου Περιβάλλοντος και Αειφόρου Ανάπτυξης, η παραγωγή αστικών στερεών αποβλήτων ανηγμένη σε όρους ΑΕΠ είναι κατά πολύ μεγαλύτερη σε σχέση με την ΕΕ και ανέρχεται στους 28,9 t/εκατ. € ΑΕΠ/έτος το 2017, ενώ η αντίστοιχη στην ΕΕ είναι 17,5 t/εκατ. € ΑΕΠ/έτος.

Ειδικότερα για τα απόβλητα τροφίμων, απαιτείται να ενταθούν οι ενέργειες, καθώς η χώρα μας κατέχει την 4η θέση στη σπατάλη τροφίμων στην Ευρώπη. Πιο συγκεκριμένα και σύμφωνα με στοιχεία του ΙΟΒΕ, σε κάθε Έλληνα αντιστοιχούν κατά μέσο όρο περί τα 196 κιλά τροφίμων που σπαταλούνται σε ετήσια βάση, ενώ η σπατάλη τροφίμων συνυπάρχει, δυστυχώς, με υψηλά επίπεδα επισιτιστικής ανασφάλειας (1,4 εκατ. άτομα, 12,9% του πληθυσμού της χώρας, 2015).

Επιπλέον, επισημαίνεται η έλλειψη ολοκληρωμένης και συστηματικής καμπάνιας ευαισθητοποίησης του πληθυσμού που είχε ως αποτέλεσμα την ελλιπή ενημέρωση και την επαγόμενη μη ενεργό συμμετοχή των πολιτών στη πρόληψη δημιουργίας αποβλήτων. Όμως, χωρίς την ενεργό συμμετοχή των πολιτών η επίτευξη των στόχων της πρόληψης δεν είναι δυνατή.

Συνοψίζοντας, οι ενέργειες που έχουν υλοποιηθεί έως σήμερα προς την κατεύθυνση της πρόληψης έχουν αποσπασματικό χαρακτήρα, δεν έχει αποτιμηθεί το αποτέλεσμα αυτών ενώ έχουν υλοποιηθεί, σε μικρό βαθμό, μέτρα και δράσεις σχετικά με την πρόληψη δημιουργίας αποβλήτων στη χώρα. Επισημαίνεται πάντως ότι τα τελευταία δύο χρόνια έγιναν νομοθετικές ρυθμίσεις με στόχο τον περαιτέρω περιορισμό της πλαστικής σακούλας μεταφοράς, ενσωματώθηκε νωρίτερα από την προβλεπόμενη προθεσμία η Οδηγία 2019/904 στο εθνικό δίκαιο με σκοπό τη μείωση της κατανάλωσης και την απαγόρευση ορισμένων πλαστικών μιας χρήσης (Ν. 4736/2020), ενώ έχει παραχθεί και διανεμηθεί από το ΥΠΕΝ ενημερωτικό υλικό στην Τοπική Αυτοδιοίκηση που απευθύνεται στους Δήμους, αλλά και στους πολίτες για την πρόληψη δημιουργίας αποβλήτων. Η πρόληψη θα πρέπει να αποτελέσει εμπράκτως την κορυφαία προτεραιότητα στην Εθνική Στρατηγική για την ορθολογική και αειφόρο διαχείριση των αποβλήτων.

2 ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΛΗΨΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ

2.1 ΠΕΔΙΟ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΕΘΝΙΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ

Στο πλαίσιο της Οδηγίας 2008/98/ΕΚ για τα απόβλητα, όπως τροποποιήθηκε με την Οδηγία (ΕΕ) 2018/851, τα κράτη μέλη της ΕΕ έχουν την υποχρέωση να εκπονούν προγράμματα για την πρόληψη της δημιουργίας αποβλήτων στα οποία περιλαμβάνονται, κατ’ ελάχιστο, μέτρα τα οποία συμβάλλουν στην πρόληψη της δημιουργίας αποβλήτων, όπως καθορίζονται στο άρθρο 9 παράγραφος 1. Ο στόχος και τα μέτρα αυτά αποσκοπούν στην αποσύνδεση της σχέσης μεταξύ οικονομικής ανάπτυξης και περιβαλλοντικών επιπτώσεων που συνδέονται με την παραγωγή αποβλήτων.

Το επικαιροποιημένο Εθνικό Πρόγραμμα Πρόληψης Δημιουργίας Αποβλήτων αφορά στην πρόληψη δημιουργίας αποβλήτων στα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις και απευθύνεται σε μια ευρεία ομάδα εμπλεκόμενων μερών της εφοδιαστικής αλυσίδας, που περιλαμβάνει τους παραγωγούς προϊόντων, τους οικονομικούς παράγοντες και τους πολίτες/καταναλωτές.

Επίσης, στο πλαίσιο των γενικών στόχων που αυτό καλείται να υιοθετήσει αναφορικά με:

τη μείωση της ποσότητας των αποβλήτων τη μείωση των αρνητικών συνεπειών των παραγόμενων αποβλήτων τη μείωση της περιεκτικότητας των υλικών και προϊόντων σε επικίνδυνες ουσίες,

το Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων 2020-2030,αναφέρεται σε και περιλαμβάνει τις ακόλουθες κατηγορίες μη επικίνδυνων και επικίνδυνων αποβλήτων:

ΑΠΟΒΛΗΤΑ ΑΣΤΙΚΟΥ ΤΥΠΟΥ o Αστικά Στερεά Απόβλητα (ΑΣΑ) o Ιλύες αστικού τύπου

ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ (μη συμπεριλαμβανομένων όσων εντάσσονται στην εναλλακτική διαχείριση ή σε άλλες κατηγορίες): o Βιομηχανικά μη επικίνδυνα απόβλητα (ΒΜΕΑ) o Βιομηχανικά επικίνδυνα απόβλητα (ΒΕΑ)

ΓΕΩΡΓΟΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΚΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ

ΛΟΙΠΑ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ o Απόβλητα που περιέχουν αμίαντο o Απόβλητα συσκευασιών επικίνδυνων ουσιών

o Απόβλητα που περιέχουν πολυχλωριωμένα διφαινύλια/τριφαινύλια (PCB/PCT)

ΑΠΟΒΛΗΤΑ ΕΚΣΚΑΦΩΝ, ΚΑΤΑΣΚΕΥΩΝ ΚΑΙ ΚΑΤΕΔΑΦΙΣΕΩΝ (ΑΕΚΚ)

ΛΟΙΠΑ ΡΕΥΜΑΤΑ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΠΟΥ ΕΜΠΙΠΤΟΥΝ ΣΤΗΝ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ o Απόβλητα (Λιπαντικών) Ελαίων (ΑΕ) o Οχήματα Τέλους Κύκλου Ζωής (ΟΤΚΖ) o Απόβλητα Συσσωρευτών Οχημάτων και Βιομηχανίας (ΑΣΟΒ) o Απόβλητα Ηλεκτρικού Ηλεκτρονικού Εξοπλισμού (ΑΗΗΕ) o Μεταχειρισμένα Ελαστικά Οχημάτων (ΜΕΟ)

ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ ΥΓΕΙΟΝΟΜΙΚΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ (ΕΑΥΜ) o Επικίνδυνα Απόβλητα Αμιγώς Μολυσματικά (ΕΑΑΜ) o Μικτά Επικίνδυνα Απόβλητα (ΜΕΑ) o Άλλα Επικίνδυνα Απόβλητα (ΑΕΑ)

2.2 ΡΕΥΜΑΤΑ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΛΟΙΠΑ ΡΕΥΜΑΤΑ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ

Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, 27 χώρες έχουν εκπονήσει μέχρι σήμερα Σχέδιο Πρόληψης και στις περισσότερες από αυτές (>50%), εξετάστηκαν τα ακόλουθα ρεύματα αποβλήτων:

o Αστικά στερεά απόβλητα o Βιομηχανικά απόβλητα Απόβλητα μεταποίησης o Επικίνδυνα απόβλητα o Απόβλητα εκσκαφών κατασκευών και κατεδαφίσεων o Απόβλητα ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού/μπαταριών,

καθώς και τα ακόλουθα υπορεύματα αποβλήτων:

o Τρόφιμα/Οργανικά απόβλητα o Απόβλητα συσκευασίας o Χαρτί/Χαρτόνι o Ογκώδη απόβλητα.

Στην Ελλάδα, στο επικαιροποιημένο Εθνικό Πρόγραμμα Πρόληψης Δημιουργίας Αποβλήτων, γίνεται ειδική μνεία στα ρεύματα αποβλήτων προτεραιότητας που παρουσιάζονται στον ακόλουθο πίνακα, για τον καθορισμό των οποίων ελήφθησαν υπόψη τόσο η αξιολόγηση της υφιστάμενης κατάστασης στη χώρα όσο και οι ανωτέρω τάσεις που επικρατούν στην ΕΕ στον τομέα της πρόληψης δημιουργίας αποβλήτων: τον

Κατηγορία αποβλήτων Ορισμός/Περιγραφή ρεύματος Απόβλητα τροφίμων Σύμφωνα με την Οδηγία 2008/98/ΕΚ για τα απόβλητα, όπως

τροποποιήθηκε με την 2018/851, και την παρ. 4α του άρθρου 3 του ν.

Κατηγορία αποβλήτων Ορισμός/Περιγραφή ρεύματος 4819/2021 ως απόβλητα τροφίμων νοούνται όλα τα τρόφιμα, όπως ορίζονται στο άρθρο 2 του Κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 178/2002 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, τα οποία έχουν καταστεί απόβλητα.

Χαρτί

Το χαρτί αποτελεί τμήμα των ανακυκλώσιμων υλικών (ΑΥ), τα οποία είναι υπορεύμα των συλλεγόμενων αστικών στερεών αποβλήτων (ΑΣΑ). Μπορεί να διαχωρίζεται σε τρεις ποιότητες, από τις οποίες μπορεί να μετατραπεί ξανά σε χαρτοπολτό και να παρασκευαστεί εκ νέου ανακυκλωμένο χαρτί, χαρτόνι και άλλα προϊόντα που έχουν ως βάση το χαρτί.

Υλικά/Απόβλητα Συσκευασίας (ΑΣ)

Τα απόβλητα συσκευασίας (κωδικός ΕΚΑ 15 01) περιλαμβάνουν κάθε συσκευασία ή υλικό συσκευασίας που καλύπτεται από τον ορισμό των αποβλήτων του άρθρου 3 της Οδηγίας 2008/98/ΕΚ. Διευκρινίζεται ότι στα απόβλητα συσκευασίας των ΑΣΑ συμπεριλαμβάνονται και τα βιομηχανικά και εμπορικά απόβλητα συσκευασίας (ΒΕΑΣ).

Ειδικές κατηγορίες πλαστικών προϊόντων/αποβλήτων

Πλαστικά Προϊόντα Μιας Χρήσης (ΠΜΧ) (Οδηγία 2019/904/ΕΕ – Ν. 4736/2020): Ως πλαστικό προϊόν μίας χρήσης ορίζεται το προϊόν που κατασκευάζεται εξ ολοκλήρου ή εν μέρει από πλαστική ύλη και το οποίο δεν έχει μελετηθεί, σχεδιαστεί ή διατεθεί στην αγορά, προκειμένου να εκπληρώσει κατά τη διάρκεια του κύκλου ζωής του πολλαπλές διαδρομές ή επιστροφές, με επιστροφή στον παραγωγό για επαναπλήρωση ή επαναχρησιμοποίηση για τον ίδιο σκοπό για τον οποίο σχεδιάστηκε.

Πλαστικές Σακούλες Μεταφοράς (ΠΣΜ) : Σύμφωνα με το άρθρο 2 της ΚΥΑ 180036/952/2017 (ΦΕΚ 2812/Β/10-82017), όπως ορίζεται στο άρθρο 1, παρ.1 της Οδηγίας 2015/720/ΕΕ, η έννοια της πλαστικής σακούλας μεταφοράς υπάγεται ευρύτερα στην έννοια της συσκευασίας, και περιλαμβάνει τις ακόλουθες κατηγορίες:

«πλαστικές σακούλες μεταφοράς»: σακούλες μεταφοράς με ή χωρίς λαβή, από πλαστικό υλικό, οι οποίες διατίθενται στους καταναλωτές στο ταμείο του σημείου πώλησης εμπορευμάτων ή προϊόντων. Οι πλαστικές σακούλες μεταφοράς υπάγονται ευρύτερα στην έννοια της συσκευασίας, όπως ορίζεται στην παρ. 1 (περ. γ) του άρθρου 77 του Ν. 4819/2021, όπως εκάστοτε ισχύει,

«λεπτές πλαστικές σακούλες μεταφοράς»: πλαστικές σακούλες μεταφοράς με πάχος τοιχώματος μικρότερο των 50 μικρών (μm),

«πολύ λεπτές πλαστικές σακούλες μεταφοράς»: πλαστικές σακούλες μεταφοράς με πάχος τοιχώματος μικρότερο από 15 μικρά (μm) που απαιτούνται για λόγους υγιεινής ή παρέχονται ως πρωτογενής συσκευασία χύδην τροφίμων, όταν η χρήση τους συμβάλλει στην αποφυγή σπατάλης τροφίμων,

«οξο-διασπώμενες πλαστικές σακούλες μεταφοράς»: πλαστικές σακούλες μεταφοράς από πλαστικό υλικό το οποίο περιλαμβάνει πρόσθετα που, μέσω οξείδωσης, οδηγούν στη διάσπαση του πλαστικού υλικού σε μικρο-τμήματα ή σε χημική αποσύνθεση,

«επαναχρησιμοποιήσιμες σακούλες ή τσάντες μεταφοράς»: οι πλαστικές σακούλες μεταφοράς εμπορευμάτων ή προϊόντων με πάχος τοιχώματος μεγαλύτερο ή ίσο των 50 μικρών (μm), που είναι

Κατηγορία αποβλήτων Ορισμός/Περιγραφή ρεύματος κατασκευασμένες σύμφωνα με το πρότυπο UNE 53942 ή άλλο ισοδύναμο πρότυπο, καθώς επίσης οι πλαστικές σακούλες/τσάντες μεταφοράς εμπορευμάτων ή προϊόντων με μεγαλύτερες διαστάσεις από αυτές που καλύπτει το ανωτέρω πρότυπο και οι τσάντες από κάθε άλλο είδος υλικού, που έχουν σχεδιασθεί με σκοπό την επαναχρησιμοποίησή τους (σακούλες ή τσάντες πολλαπλών χρήσεων). Οι επαναχρησιμοποιήσιμες σακούλες ή τσάντες μεταφοράς υπάγονται ευρύτερα στην έννοια της συσκευασίας σύμφωνα με την παρ. 1 (περ. γ) του άρθρου 77 του ν. 4819/2021.

«βιοαποδομήσιμες (ή βιοαποικοδομήσιμες)/λιπασματοποιήσιμες πλαστικές σακούλες μεταφοράς»: οι πλαστικές σακούλες μεταφοράς οι οποίες, στο πλαίσιο τήρησης των απαιτήσεων των υποπερ. γγ’ και γδ’ της περ. γ’ της πα. 1 του άρθρου 87 του ν. 4819/2021, υπόκεινται σε ανακύκλωση μέσω βιοαποδόμησης ή λιπασματοποίησης, σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Πρότυπο ΕΛΟΤ ΕΝ 13432 «Απαιτήσεις για συσκευασία ανακτήσιμη μέσω λιπασματοποίησης και βιοαποικοδόμησης Σχήμα δοκιμής και κριτήρια αξιολόγησης για την τελική αποδοχή της συσκευασίας» ή με άλλο ευρωπαϊκό πρότυπο.

Απόβλητα Ηλεκτρικού Ηλεκτρονικού Εξοπλισμού (ΑΗΗΕ) οικιακής προέλευσης

Τα ΑΗΗΕ που εμπεριέχονται στο ρεύμα των ΑΣΑ είναι τα ΑΗΗΕ οικιακής προέλευσης, τα οποία σύμφωνα με την ΚΥΑ 23615/651/Ε.103/2014 (Β΄ 1184) ορίζονται ως τα ΑΗΗΕ που προέρχονται από νοικοκυριά και από εμπορικές, βιομηχανικές, ιδρυματικές και άλλες πηγές, η φύση και η ποσότητα των οποίων είναι παρόμοιες με εκείνες των ΑΗΗΕ που προέρχονται από νοικοκυριά. Τα απόβλητα από ΗΗΕ, που ενδέχεται να χρησιμοποιείται τόσο από ιδιωτικά νοικοκυριά όσο και από χρήστες πλην των ιδιωτικών νοικοκυριών, θεωρούνται σε κάθε περίπτωση ΑΗΗΕ οικιακής προέλευσης.

Ειδικές κατηγορίες αστικών αποβλήτων

Απόβλητα κλωστοϋφαντουργίας: Ως κλωστοϋφαντουργικά απόβλητα νοούνται τα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα, όπως αυτά ορίζονται στον Κανονισμό 1007/2011, και τα οποία έχουν καταστεί απόβλητα, όπως τα απόβλητα ορίζονται στο άρθρο 3 παρ. 1 της Οδηγίας 2008/98/ΕΚ.

Ογκώδη απόβλητα: Τα ογκώδη απόβλητα που εμπεριέχονται στο ρεύμα των ΑΣΑ περιλαμβάνουν ένα ευρύτατο φάσμα αποβλήτων, κυρίως έπιπλα, στρώματα, μεγάλα παιχνίδια, βαλίτσες, ποδήλατα, χαλιά, καρότσια. Στο παρόν Εθνικό Πρόγραμμα Πρόληψης Δημιουργίας Αποβλήτων, καλύπτεται η κατηγορία των επίπλων.

Κατηγορία αποβλήτων Ορισμός/Περιγραφή ρεύματος

Βιομηχανικά Απόβλητα (ΒΑ)

Βιομηχανικά Μη Επικίνδυνα Απόβλητα (ΒΜΕΑ): Στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνονται όλα τα μη επικίνδυνα κατάλοιπα και υπολείμματα, τα οποία προκύπτουν κατά την παραγωγική διαδικασία στις βιομηχανικές εγκαταστάσεις της χώρας και τα οποία ο κάτοχός τους προτίθεται ή υποχρεούται να απορρίψει. Το βασικό τους χαρακτηριστικό είναι η πηγή παραγωγής τους, ήτοι μία βιομηχανική εγκατάσταση και όχι το είδος τους, καθώς δύναται να περιλαμβάνουν διάφορα ρεύματα αποβλήτων. Οι κύριοι κλάδοι παραγωγής ΒΜΕΑ στην Ελλάδα είναι ο τομέας της παροχής ηλεκτρικού ρεύματος, φυσικού αερίου, ατμού και κλιματισμού (D) και η παραγωγή βασικών μετάλλων, η κατασκευή μεταλλικών προϊόντων, με εξαίρεση τα μηχανήματα και τα είδη εξοπλισμού (C24-C25), η βιομηχανία τροφίμων και ποτοποιίας (C10-C12), η παραγωγή χημικών και φαρμακευτικών προϊόντων και η κατασκευή προϊόντων από ελαστικό (καουτσούκ) και πλαστικές ύλες (C20-C22).

Βιομηχανικά Επικίνδυνα Απόβλητα (ΒΕΑ): Στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνονται όλα τα επικίνδυνα κατάλοιπα και υπολείμματα, τα οποία προκύπτουν κατά την παραγωγική διαδικασία στις βιομηχανικές εγκαταστάσεις της χώρας και τα οποία ο κάτοχός τους προτίθεται ή υποχρεούται να απορρίψει. Το βασικό τους χαρακτηριστικό είναι η πηγή παραγωγής τους, ήτοι μία βιομηχανική εγκατάσταση και όχι το είδος τους καθώς δύναται να περιλαμβάνουν διάφορα ρεύματα αποβλήτων. Οι κύριοι κλάδοι παραγωγής ΒΕΑ στην Ελλάδα είναι η παραγωγή βασικών μετάλλων και η κατασκευή μεταλλικών προϊόντων, με εξαίρεση τα μηχανήματα και τα είδη εξοπλισμού (C24-C25), η παραγωγή οπτάνθρακα (κωκ) και προϊόντων διύλισης πετρελαίου (C19), η παραγωγή χημικών και φαρμακευτικών προϊόντων και η κατασκευή προϊόντων από ελαστικό (καουτσούκ) και πλαστικές ύλες (C20-C22), ο τομέας της παροχής ηλεκτρικού ρεύματος, φυσικού αερίου, ατμού και κλιματισμού (D) και η κατασκευή Η/Υ, ηλεκτρονικών και οπτικών προϊόντων, ηλεκτρολογικού εξοπλισμού, μηχανημάτων και ειδών εξοπλισμού, οχημάτων και λοιπού εξοπλισμού (C26-C30).

Απόβλητα Εκσκαφών, Κατασκευών και Κατεδαφίσεων (ΑΕΚΚ)

Ο ορισμός της Οδηγίας (ΕΕ) 2018/851 αναφέρεται στα απόβλητα που προέρχονται από κατασκευές και από κατεδαφίσεις. Στο παρόν εξετάζονται τα μη επικίνδυνα υλικά που περιλαμβάνονται στο Κεφάλαιο 17 του ΕΚΑ.

3 ΣΤΟΧΟΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΛΗΨΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ

Οι γενικοί στόχοι που καθορίζονται στο υφιστάμενο Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο Πρόληψης Δημιουργίας Αποβλήτων (2015-2020), υιοθετούνται και από το Εθνικό Πρόγραμμα Πρόληψης Δημιουργίας Αποβλήτων.

Επιπλέον υιοθετούνται οι στόχοι της νέας βιομηχανικής στρατηγικής της ΕΕ για την προοδευτική μετάβαση σε ένα βιώσιμο οικονομικό σύστημα, σύμφωνα με το Νέο Σχέδιο Δράσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Κυκλική Οικονομία (A new Circular Economy Action Plan For a cleaner and more competitive Europe, Brussels, 11.03.2020, European Commission). Συγκεκριμένα:

Βελτιστοποίηση του κανονιστικού πλαισίου για μια πολιτική βιώσιμων προϊόντων: o Θέσπιση ενός ισχυρού και συνεκτικού πλαισίου πολιτικής το οποίο θα καταστήσει

συνήθη πρακτική τα βιώσιμα προϊόντα, τις βιώσιμες υπηρεσίες και τα βιώσιμα επιχειρηματικά μοντέλα, μετασχηματίζοντας τα καταναλωτικά πρότυπα, ώστε εξαρχής να μην παράγονται απόβλητα.

o Εφαρμογή οικολογικού σχεδιασμούΕφαρμογή κυκλικότητας στις μεθόδους παραγωγής, με παράλληλη προσφορά δυνατοτήτων για έρευνα, καινοτομία και ψηφιοποίηση των πληροφοριών σχετικά με τα προϊόντα.

o Προώθηση της χρήσης ψηφιακών τεχνολογιών για την ιχνηλάτηση, τον εντοπισμό και τη χαρτογράφηση των πόρων.

Ενίσχυση της συμμετοχής των καταναλωτών στην κυκλική οικονομία: o Προώθηση θεσμικού πλαισίου που θέτει τις προϋποθέσεις, προκειμένου οι

καταναλωτές να λαμβάνουν γνώσεις σχετικά με τη διάρκεια ζωής, την επισκευασιμότητα, την υποχρέωση παροχής εγχειριδίων επισκευής κ.λπ..

o Διασφάλιση του «δικαιώματος στην επισκευή», όσον αφορά στη διάθεση ανταλλακτικών ή στην πρόσβαση σε υπηρεσίες επισκευής, καθώς και του «δικαιώματος στις υπηρεσίες αναβάθμισης» αναφορικά με τις ΤΠΕ και τα ηλεκτρονικά προϊόντα (κινητά, υπολογιστές ταμπλέτες και φορητοί υπολογιστές).

o Δημιουργία αξιακών αλυσίδων βασικών προϊόντων: o Υιοθέτηση κανονιστικών μέτρων για ηλεκτρονικά προϊόντα και ΤΠΕ όπως κινητά

τηλέφωνα, ταμπλέτες και φορητοί υπολογιστές, (εκτυπωτές και μελάνια), έτσι ώστε οι εν λόγω συσκευές να σχεδιάζονται με γνώμονα την ενεργειακή απόδοση, την ανθεκτικότητα, τη δυνατότητα επισκευής, τη δυνατότητα αναβάθμισης, τη συντήρηση, την επαναχρησιμοποίηση και την ανακύκλωση.

o Επανεξέταση των ενωσιακών κανόνων για τους περιορισμούς των επικίνδυνων ουσιών στον ηλεκτρικό και ηλεκτρονικό εξοπλισμό και παροχή κατευθυντήριων γραμμών για τη βελτίωση της συνοχής με τη σχετική νομοθεσία, συμπεριλαμβανομένου του κανονισμού REACH και των απαιτήσεων οικολογικού σχεδιασμού.

o Ανάπτυξη ισχυρού πλαισίου παρακολούθησης.

o Δημιουργία συντονισμένων ελέγχων και δράσεων εποπτείας της αγοράς, με στόχο την επιβολή των εφαρμοστέων απαιτήσεων βιωσιμότητας για τα προϊόντα που θα διατίθενται στην αγορά.

Κατά συνέπεια, ο βασικός στόχος του Εθνικού Προγράμματος Πρόληψης Δημιουργίας Αποβλήτων, είναι η ανάπτυξη μιας συντονισμένης προσέγγισης για τη δημιουργία των συνθηκών για μικρότερη κατανάλωση πρώτων υλών και τον μετασχηματισμό των καταναλωτικών προτύπων, με απώτερο σκοπό την επίτευξη της σταδιακής μείωσης στην παραγωγή αποβλήτων. Η αποφυγή αποβλήτων, καθώς και η μείωση της επικινδυνότητας και των περιβαλλοντικών τους επιπτώσεων μπορούν να επιτευχθούν ουσιαστικά παρέχοντας ανατροφοδότηση και πρότυπα για τους παραγωγούς αυτών, σε συνδυασμό με τη συντονισμένη και στρατηγική συνεργασία όλων των μερών της εφοδιαστικής αλυσίδας και φυσικά με τη συστηματική ενημέρωση, ευαισθητοποίηση και συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών.

Οι γενικοί ποιοτικοί στόχοι αναλυτικά είναι: o Η προώθηση της κυκλικής κατανάλωσης, η ενημέρωση, η ευαισθητοποίηση και η παροχή εργαλείων στους πολίτες (όπως οδηγοί, μελέτες, τεχνικά πρότυπα) για τη μετάβαση από το γραμμικό σε ένα κυκλικό μοντέλο συμπεριφοράς και κατανάλωσης. o Αξιοποίηση του Μηχανισμού Δίκαιης Μετάβασης που προτείνεται στο πλαίσιο του σχεδίου επενδύσεων στην Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία και του προγράμματος InvestEU που θα είναι σε θέση να στηρίξει έργα που εστιάζουν στην κυκλική οικονομία. o Υιοθέτηση στόχων μείωσης των αποβλήτων για συγκεκριμένες ροές, ως μέρος μιας ευρύτερης σειράς μέτρων με στόχο την πρόληψη της δημιουργίας αποβλήτων στο πλαίσιο επανεξέτασης της οδηγίας 2008/98/ΕΚ. Η υιοθέτηση θα γίνει μέσω υπουργικών ή κοινών υπουργικών αποφάσεων, οι οποίες θα μεταφέρουν στην εθνική έννομη τάξη τους Κανονισμούς και τις Οδηγίες που προβλέπεται να εκδοθούν από την Ε.Ε. (π.χ. Κανονισμός για τις Μπαταρίες και τους Συσσωρευτές, που βρίσκεται πλέον στην τελική ευθεία για την υιοθέτησή του από τα ευρωπαϊκά όργανα). o Προαγωγή της αντίληψης ότι τα απόβλητα αποτελούν πόρους προς αξιοποίηση στο ευρύτερο πλαίσιο της Κυκλικής Οικονομίας, με ιδιαίτερη έμφαση στα πλαστικά προϊόντα μίας χρήσης, καθώς και στα τρόφιμα. o Ενίσχυση των δράσεων πρόληψης-αποφυγής δημιουργίας αποβλήτων μέσω ολοκληρωμένης και συστηματικής καμπάνιας ευαισθητοποίησης των πολιτών, για τη διασφάλιση της μέγιστης δυνατής συμμετοχής, αλλά και της χρήσης ορθών πρακτικών από το κοινό. o Ανάπτυξη και προώθηση μιας νέας βιομηχανικής στρατηγικής για την ενθάρρυνση της κυκλικότητας στην παραγωγική διαδικασία. o Μέγιστη δυνατή εισαγωγή Βέλτιστων Διαθέσιμων Τεχνικών (ΒΔΤ) στην παραγωγική διαδικασία για πρόληψη δημιουργίας αποβλήτων και βελτίωση των χαρακτηριστικών των παραγόμενων αποβλήτων. o Ανάπτυξη μεθοδολογιών για την ελαχιστοποίηση της παρουσίας βλαβερών/επικινδύνων για την υγεία ή το περιβάλλον ουσιών σε ανακυκλωμένα υλικά.

o Στο πλαίσιο αυτό, αναφέρεται η δημιουργία καινοτομιών της πράσινης χημείας, τις οποίες καλείται να υιοθετήσει η βιομηχανία, για την παραγωγή χημικών προϊόντων με καθαρή τεχνολογία, που σημαίνει μείωση της ρύπανσης, αύξηση της ασφάλειας και αποδοχή από την κοινωνία. Για παράδειγμα, οι πτητικοί οργανικοί διαλύτες (VOCs) και οι χλωριωμένοι διαλύτες, CFC, HCFC, αντικαθίστανται από το υπερκρίσιμο CO2, το οποίο ανακυκλώνεται και επαναχρησιμοποιείται σε εφαρμογές όπως το οικολογικό στεγνό καθάρισμα, στον καθαρισμό μετάλλων, καθώς και ως καθαριστικό στη βιομηχανία ημιαγωγών.

o Η πολιτική και η νομοθεσία της ΕΕ για τα χημικά προϊόντα, ιδίως ο κανονισμός REACH, ενθαρρύνουν τη μετάβαση σε ασφαλή χημικά προϊόντα ήδη από τον σχεδιασμό τους, μέσω της προοδευτικής υποκατάστασης των επικίνδυνων ουσιών με σκοπό την καλύτερη προστασία των πολιτών και του περιβάλλοντος. Επίσης, υπάρχει μια σειρά από νομοθετικές διατάξεις που αφορούν συγκεκριμένα προϊόντα, όπως η οδηγία για την ασφάλεια των παιχνιδιών (2009/48/ΕΚ), ο κανονισμός για τις συσκευασίες τροφίμων, η οδηγία RoHS (για τον περιορισμό της χρήσης ορισμένων επικίνδυνων ουσιών σε ΗΗΕ), και η οδηγία για τον οικολογικό σχεδιασμό (EcoDesign Directive). Στο πλαίσιο λοιπόν του Ευρωπαϊκού Κανονισμού (1907/2006) για την καταχώρηση, αξιολόγηση, αδειοδότηση και τους περιορισμούς των χημικών προϊόντων (Κανονισμός REACH), αρκετοί από αυτούς τους περιορισμούς αφορούν τα παιχνίδια και τα είδη παιδικής φροντίδας, όπως: περιορισμός στη χρήση φθαλικών εστέρων, στη χρήση βενζολίου, στη χρήση αζωχρωστικών και αζωχρωμάτων, και στη χρήση πολυκυκλικών αρωματικών υδρογονανθράκων (PAHs).

o Προώθηση της «βιομηχανικής συμβίωσης» με ενδυνάμωση της συνέργειας μεταξύ βιομηχανιών για ανταλλαγή ή/και συνεπεξεργασία αποβλήτων με στόχο τη μεγιστοποίηση της αξιοποίησής τους και τη μείωση των εξαγωγών τους, κάτι που θα συμβάλλει και στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων.

Επιπλέον, ορίζονται οι ακόλουθοι ποσοτικοί στόχοι:

o Απόβλητα τροφίμων: Τα απόβλητα τροφίμων αποτελούν το κύριο υπορεύμα των Αστικών Στερεών Αποβλήτων. Επομένως, οποιοσδήποτε στόχος μείωσης της παραγωγής τους θα έχει άμεσο αποτέλεσμα τη μείωση της παραγωγής των ΑΣΑ. Στρατηγικός στόχος του ΕΠΠΔΑ, είναι μείωση μέχρι το 2030 των κατά κεφαλήν παραγόμενων αποβλήτων τροφίμων σε επίπεδο λιανικής πώλησης και καταναλωτή κατά τριάντα τοις εκατό (30%) σε σχέση με τα παραγόμενα απόβλητα τροφίμων το 2022 και μείωση της δημιουργίας αποβλήτων τροφίμων κατά την πρωτογενή παραγωγή, την επεξεργασία και τη μεταποίηση, το λιανικό εμπόριο και άλλες μορφές διανομής τροφίμων, σε εστιατόρια και υπηρεσίες εστίασης και στα νοικοκυριά, καθώς και των απωλειών τροφίμων κατά μήκος της αλυσίδας παραγωγής και εφοδιασμού. o Πλαστικά Μιας Χρήσης:

Μείωση της κατανάλωσης πλαστικών προϊόντων μιας χρήσης (ΠΜΧ) κατά 30% μέχρι το 2024 και κατά 60% μέχρι το 2026, σε σχέση με το έτος 2022. Οι ποσοτικοί αυτοί στόχοι θα επιτευχθούν πρωτίστως μέσω της χρήσης οικονομικών και φορολογικών κινήτρων/αντικινήτρων, της προώθησης της έρευνας και ανάπτυξης για την παραγωγή καθαρότερων τεχνολογιών, της προώθησης της επαναχρησιμοποίησης και τέλος μέσω της σύναψης εθελοντικών συμφωνιών και της υλοποίησης εκστρατειών ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης. Για τα υπόλοιπα ρεύματα προτεραιότητας, θεσπίζονται οι ακόλουθοι ποιοτικοί στόχοι: o Χαρτί: Ο κύριος στόχος πρόληψης για το ρεύμα προτεραιότητας του χαρτιού, είναι η μείωση της κατανάλωσης χαρτιού, μέσω της υιοθέτησης από το κοινό μιας περισσότερο περιβαλλοντικής συμπεριφοράς αναφορικά με τη χρήση και την κατανάλωσή του, υιοθετώντας έμπρακτα καλές πρακτικές μείωσης και επαναχρησιμοποίησής του. Ο στόχος θα επιτευχθεί πρωτίστως μέσω επικοινωνιακών εργαλείων για την οικολογικά υπεύθυνη κατανάλωση χαρτιού από επιχειρήσεις (π.χ. μείωση έντυπου διαφημιστικού υλικού) και νοικοκυριά (π.χ. ηλεκτρονική αλληλογραφία), την ενθάρρυνση της επαναχρησιμοποίησης και της μείωσης της κατανάλωσης (π.χ. εκτυπώσεις διπλής όψεως) και τη συνολικότερη ευαισθητοποίηση όλων των ομάδων-στόχων (π.χ. ενημερωτικό υλικό μέσω ηλεκτρονικών λογαριασμών ΔΕΚΟ). o Υλικά/Απόβλητα συσκευασίας: Αναφορικά με το ρεύμα προτεραιότητας «Υλικά/Απόβλητα συσκευασίας», πρωταρχικό στόχο αποτελεί η πρόληψη της παραγωγής αποβλήτων συσκευασίας και η εξάλειψη ή ελαχιστοποίηση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος των συσκευασιών. Επίσης, ενθαρρύνονται η αύξηση του ποσοστού επαναχρησιμοποιήσιμων συσκευασιών που διατίθενται στην αγορά, καθώς και η μείωση της κατανάλωσης πλαστικής σακούλας μεταφοράς. o Ειδικές κατηγορίες πλαστικών προϊόντων/αποβλήτων:

o Ο κύριος στόχος πρόληψης για το ρεύμα προτεραιότητας «Πλαστικά προϊόντα μιας χρήσης», είναι η πρόληψη και μείωση του αντίκτυπου ορισμένων πλαστικών προϊόντων στο περιβάλλον, ιδίως στο υδάτινο περιβάλλον και την ανθρώπινη υγεία, καθώς και η προώθηση της μετάβασης στην κυκλική οικονομία με καινοτόμα και βιώσιμα επιχειρηματικά μοντέλα, προϊόντα και υλικά, συμβάλλοντας έτσι στην ανάπτυξη της οικονομίας και την αποδοτική λειτουργία της εσωτερικής αγοράς, όπως ορίζεται και από τον ν. 4736/2020 (Α’ 200). Παραδείγματα τέτοιων δράσεων περιλαμβάνουν τη σταδιακή υποχρεωτική χρήση επαναχρησιμοποιήσιμων σκευών σε δημόσιες εκδηλώσεις, τη στροφή των καταναλωτών σε επαναχρησιμοποιήσιμα ή επαναγεμιζόμενα σκεύη και εθελοντικές συμφωνίες στον τομέα της εστίασης και των ξενοδοχείων.

o Ο κύριος στόχος πρόληψης για το ρεύμα προτεραιότητας «Πλαστικές σακούλες μεταφοράς» είναι η περαιτέρω μείωση στην πηγή και η πρόληψη της δημιουργίας σχετικών αποβλήτων, καθώς και η μετάβαση σε βιώσιμα μοντέλα καταναλωτικής συμπεριφοράς.

o Απόβλητα Ηλεκτρικού Ηλεκτρονικού Εξοπλισμού (ΑΗΗΕ) οικιακής προέλευσης:

Ο κύριος στόχος πρόληψης για το ρεύμα προτεραιότητας «Απόβλητα Ηλεκτρικού Ηλεκτρονικού Εξοπλισμού» είναι η υλοποίηση στην πράξη του δικαιώματος στην επισκευή και του δικαιώματος στην αναβάθμιση, μέσω της επιδιόρθωσης και επαναχρησιμοποίησης του ηλεκτρικού/ηλεκτρονικού εξοπλισμού (ΗΗΕ) στο μέτρο του δυνατού, ώστε να είναι αξιόπιστη η λειτουργία τους, ιδίου ή παραπλήσιου επιπέδου με καινούργιες συσκευές. o Ειδικές κατηγορίες αστικών αποβλήτων:

o Ο κύριος στόχος πρόληψης για το υπορεύμα «Ρουχισμός» του ρεύματος των Κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων (Κ/Υ), είναι η ενίσχυση της βιομηχανικής ανταγωνιστικότητας και της καινοτομίας στον τομέα Κ/Υ παράλληλα με την παροχή ώθησης στην αγορά για βιώσιμα και κυκλικά Κ/Υ προϊόντα, συμπεριλαμβανομένης της επαναχρησιμοποίησης Κ/Υ προϊόντων, της αντιμετώπισης της γρήγορης μόδας και της προώθησης νέων επιχειρηματικών μοντέλων. Τα μέτρα θα περιλαμβάνουν και δράσεις με ισχυρό κοινωνικό αποτύπωμα, για την παροχή ρουχισμού και ειδών κλωστοϋφαντουργίας σε ευπαθείς και ευάλωτες κοινωνικές ομάδες, με τη στήριξη των ΟΤΑ και των ΜΚΟ.

o Ο κύριος στόχος πρόληψης για το υπορεύμα προτεραιότητας «Έπιπλα» του ρεύματος των ογκωδών προϊόντων, είναι η μείωση των σχετικών αποβλήτων στην πηγή, μέσω της συστηματικής επιδιόρθωσης και ανακατασκευής (refurbish) και μέσω της δημιουργίας κατάλληλων διαύλων, πλατφορμών, κοινωνικών δικτύων και αγορών για την προώθηση της επαναχρησιμοποίησής τους. Τα μέτρα θα περιλαμβάνουν και δράσεις με ισχυρό κοινωνικό αποτύπωμα, ενώ σημαντικό ρόλο καλούνται να διαδραματίσουν τα αντίστοιχα Συστήματα Εναλλακτικής Διαχείρισης που θα εγκριθούν, σε συνεργασία με τους ΟΤΑ και τις ΜΚΟ, για την αξιοποίηση της ανακατασκευής μεταχειρισμένων επίπλων με τον βέλτιστο δυνατό κοινωνικό αντίκτυπο.

o Βιομηχανικά Απόβλητα (ΒΑ): Ο κύριος στόχος πρόληψης δημιουργίας αποβλήτων στη βιομηχανία (ρεύμα προτεραιότητας «Βιομηχανικά Απόβλητα») είναι να ενταχθεί στην αντίληψη των βιομηχανικών φορέων η πρόληψη και η συνεπακόλουθη μείωση λειτουργικού κόστους λόγω εξοικονόμησης πρώτων υλών και πόρων για την αποθήκευση/επεξεργασία/διάθεση των αποβλήτων, ούτως ώστε να δημιουργηθεί αντίστοιχη δυναμική που θα υπερβαίνει τη στενή τήρηση των περιβαλλοντικών όρων λειτουργίας των βιομηχανικών εγκαταστάσεων. o Απόβλητα Εκσκαφών, Κατασκευών και Κατεδαφίσεων (ΑΕΚΚ): Ο κύριος στόχος πρόληψης για το ρεύμα προτεραιότητας «Απόβλητα Εκσκαφών, Κατασκευών και Κατεδαφίσεων» είναι η μείωση της ποσότητας των παραγόμενων αποβλήτων εκσκαφών, κατασκευών και κατεδαφίσεων στη χώρα, μέσω της μετάβασης του κατασκευαστικού κλάδου προς την κυκλική διαχείριση πόρων και αποβλήτων.

Το ΥΠΕΝ θα καθορίσει ποσοτικούς στόχους πρόληψης για το σύνολο των ΑΣΑ αλλά και για ειδικότερα ρεύματα προϊόντων/υλικών και χρονοδιαγράμματα επίτευξης αυτών, έως 31 Δεκεμβρίου 2022. Για τον σκοπό αυτό θα μεριμνήσει για την εκπόνηση των απαραίτητων

μελετών μεταξύ των άλλων για την ανάπτυξη της μεθοδολογίας που θα χρησιμοποιηθεί για τον καθορισμό των στόχων και τη μέτρηση της επίτευξης αυτών.

4 ΜΕΤΡΑ, ΔΡΑΣΕΙΣ, ΔΕΙΚΤΕΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΧΡΟΝΟΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ

Στο κεφάλαιο αυτό παρουσιάζονται δέσμες μέτρων/μέτρα πρόληψης δημιουργίας αποβλήτων με βάση:

την υφιστάμενη κατάσταση της χώρας, την εθνική νομοθεσία, τις ισχύουσες οδηγίες της ΕΕ, το επικαιροποιημένο ΕΣΔΑ 2020-2030 της χώρας, τις ιδιαίτερες συνθήκες της χώρας, τους τομείς και τα ρεύματα προτεραιότητας, τους στόχους που τέθηκαν για την πρόληψη, καθώς και αντίστοιχα μέτρα άλλων ευρωπαϊκών χωρών,

έτσι ώστε να είναι ευρέως αποδεκτά, αλλά και εφαρμόσιμα/υλοποιήσιμα.

Η απαρίθμηση των μέτρων και δράσεων που αναφέρονται στο παρόν Εθνικό Πρόγραμμα Πρόληψης δεν έχει σε καμία περίπτωση περιοριστικό χαρακτήρα, επίκειται δε η περαιτέρω ανάλυση, εξειδίκευση και – όπου και εφόσον απαιτείται – ο περαιτέρω εμπλουτισμός τους στο πλαίσιο του νέου επικαιροποιημένου Επιχειρησιακού Σχεδίου Δράσης για την Κυκλική Οικονομία που βρίσκεται ήδη υπό εκπόνηση.

Τέλος, θα πρέπει να επισημανθεί ότι το παρόν Εθνικό Πρόγραμμα Πρόληψης υιοθετείται σε μια ιδιαίτερη χρονική συγκυρία: Σύμφωνα με το Δεύτερο Σχέδιο Δράσης της Επιτροπής, επίκειται η υιοθέτηση σειράς στρατηγικών, πολιτικών και νομοθεσιών, που θα επηρεάσουν καταλυτικά το θεσμικό και πολιτικό πλαίσιο της μετάβασης προς την κυκλική οικονομία (όπως ενδεικτικά, Στρατηγική για το Δομημένο Περιβάλλον, Ευρωπαϊκή Στρατηγική για τα Υφάσματα, Πρωτοβουλία για την Κυκλικότητα στα Ηλεκτρονικά, αναθεώρηση της νομοθεσίας για τις μπαταρίες και τα ΟΤΚΖ, πλαίσιο για τα βιοδιασπώμενα πλαστικά, προδιαγραφές για τη συσκευασία και τη μείωση της υπερ-συσκευασίας). Για τον λόγο αυτό, το παρόν Πρόγραμμα θέτει τις βάσεις, καθώς και τα ελάχιστα ενδεικτικά απαιτούμενα μέτρα και δράσεις, για την προώθηση της πρόληψης. Με δεδομένη τη δυναμικότητα του αντικειμένου και τη χρονική συγκυρία, τα μέτρα και οι δράσεις του παρόντος θα πρέπει να θεωρούνται ως «βάσεις εκκίνησης», και παρέχεται η δυνατότητα στις αρμόδιες κατά νόμον αρχές, να τις συμπληρώσουν, επεκτείνουν, εξειδικεύσουν, ακόμα και να τις αναθεωρήσουν, αλλά μόνο επί τω αυστηρότερο, είτε στο πλαίσιο επιχειρησιακών στρατηγικών, είτε στο πλαίσιο επιχειρησιακών σχεδίων για ειδικά ρεύματα, πάντα με σκοπό την ενίσχυση της πρόληψης, την επιτάχυνση της μετάβασης προς την κυκλική οικονομία και πάντα σε πλήρη συμφωνία και εναρμόνιση με τις αντίστοιχες πολιτικές, νομοθεσίες, πρότυπα και κατευθύνσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Ως συνολικοί δείκτες για την πρόληψη δημιουργίας αστικών αποβλήτων τίθενται:

% μείωση της παραγωγής ΑΣΑ ανά κάτοικο σε ετήσια βάση – λαμβάνεται υπόψη ο ισοδύναμος πληθυσμός

παραγωγή ΑΣΑ ανά εκατ. € ΑΕΠ σε ετήσια βάση

Υπεύθυνος παρακολούθησης ΥΠΕΝ/Γενική Γραμματεία Συντονισμού Διαχείρισης Αποβλήτων.

4.1 ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΜΕΤΡΑ ΕΥΡΕΙΑΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ

Ακολούθως παρατίθενται τα μέτρα οριζόντιας εφαρμογής για όλους τους τομείς προτεραιότητας του νέου Εθνικού Προγράμματος Πρόληψης Δημιουργίας Αποβλήτων, καθώς επίσης και για τα ρεύματα εκτός τομέων προτεραιότητας στα οποία θα έχουν ευρεία εφαρμογή:

o Ενθάρρυνση της βέλτιστης αξιοποίησης των υφιστάμενων, αλλά και μελλοντικών εθνικών και ενωσιακών χρηματοδοτικών εργαλείων για να διασφαλιστεί η δίκαιη μετάβαση προς την κυκλική οικονομία, τόσο σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο, όσο και σε επίπεδο επιχειρήσεων και πολιτών Διαμόρφωση ειδικού σχεδίου χρηματοδότησης δράσεων κυκλικής οικονομίας.

o Προώθηση και υιοθέτηση Πράσινων Δημόσιων Συμβάσεων σε σημαντικούς τομείς της Οικονομίας.

o Θέσπιση κινήτρων και αντικινήτρων για τους παραγωγούς αποβλήτων, τους πολίτες, τις επιχειρήσεις και τους ΟΤΑ.

o Ειδικά για τον τουρισμό, λόγω της ιδιαίτερης φύσης του κλάδου, εκπόνηση διακριτού προγράμματος πρόληψης. Στο πλαίσιο αυτό προώθηση στοχευμένων δράσεων για την πρόληψη παραγωγής αποβλήτων, όπως: o η επιμόρφωση-ενημέρωση του προσωπικού μεγάλων ξενοδοχειακών

εγκαταστάσεων/τουριστικών καταλυμάτων, σχετικά με την πρόληψη δημιουργίας αποβλήτων και την ορθολογική διαχείριση των παραγόμενων αποβλήτων,

o η ενθάρρυνση των τουριστικών επιχειρήσεων για την εφαρμογή και πιστοποίηση συστημάτων περιβαλλοντικής διαχείρισης ή/και για την έκδοση οικολογικών σημάτων.

o Εφαρμογή του τέλους ταφής ήδη από το 2022, ως του σημαντικότερου εργαλείου για την εφαρμογή στην πράξη της αρχής της ιεράρχησης των μεθόδων διαχείρισης και με ουσιαστικό αντίκτυπο, τόσο για την προώθηση της επαναχρησιμοποίησης/ανακύκλωσης, όσο και ως κινήτρου για την ενθάρρυνση της πρόληψης της δημιουργίας αποβλήτων στην πηγή.

o Καθορισμός αντιπροσωπευτικών δεικτών που θα διασφαλίζουν τη συνεχή και αξιόπιστη παρακολούθηση και αξιολόγηση της υλοποίησης των μέτρων πρόληψης και της διαδικασίας μετάβασης προς μια κυκλική οικονομία Σύσταση εθνικού παρατηρητηρίου κυκλικής οικονομίας.

o Αναβάθμιση του Ηλεκτρονικού Μητρώου Αποβλήτων, με συμπερίληψη και νέων υπόχρεων και παράλληλη προώθηση της ψηφιοποίησης με διαρκή αναβάθμιση και πρόβλεψη

διαλειτουργικότητας μεταξύ όλων των ηλεκτρονικών μητρώων και βάσεων δεδομένων (ΗΜΑ, ΗΠΜ, ΕΜΠΑ, ΓΕΜΗ, κ.λπ.), με στόχο τη βελτίωση της πληρότητας αλλά και της αξιοπιστίας των δεδομένων.

o Προώθηση κέντρων επαναχρησιμοποίησης υλικών, με υποχρέωση δημιουργίας τους για ΟΤΑ, ΦΟΔΣΑ και ΣΕΔ.

o Δημιουργία αυτόνομου διαδικτυακού τόπου (ιστοσελίδα) για το Εθνικό Πρόγραμμα Πρόληψης Δημιουργίας Αποβλήτων, όπου θα εισαχθούν σε πρώτο στάδιο τα υπάρχοντα παραδείγματα πρακτικής εφαρμογής προγραμμάτων πρόληψης και στη συνέχεια θα εμπλουτίζονται με τα αποτελέσματα των δράσεων του Εθνικού Προγράμματος Πρόληψης Δημιουργίας Αποβλήτων (ΕΠΠΔΑ). Θα υπάρχει ξεχωριστή ενότητα για κάθε ρεύμα προτεραιότητας, που (ενδεικτικά) θα περιλαμβάνει δεδομένα, μελέτες και κατευθυντήριες γραμμές, τα επιμέρους μέτρα και δράσεις και θα επικαιροποιείται συνεχώς, ούτως ώστε να είναι σαφής η πρόοδος που θα συντελείται σε βάθος χρόνου.

o Διοργάνωση εκστρατειών ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης που απευθύνονται στο ευρύ κοινό ή σε ειδικές ομάδες καταναλωτών και θα παρουσιάζουν επιτυχημένα παραδείγματα (success stories) προγραμμάτων πρόληψης που ήδη εφαρμόζονται. Ο γενικός συντονισμός και η παρακολούθηση της υλοποίησης της εκστρατείας ενημέρωσης/ευαισθητοποίησης σε εθνικό επίπεδο θα γίνεται από το ΥΠΕΝ και τον ΕΟΑΝ σε συνεργασία με τους κατά περίπτωση αρμόδιους φορείς (ΦΟΔΣΑ, ΟΤΑ, ΣΕΒ, σύνδεσμοι καταναλωτών, εκπαιδευτικοί φορείς κ.λπ.), ενώ σε τοπικό επίπεδο ο συντονισμός και η παρακολούθηση θα πραγματοποιείται από τις Περιφέρειες σε συνεργασία με τους Δήμους και τους τοπικούς φορείς. Οι δράσεις ενημέρωσης πρέπει να είναι στοχευμένες για κάθε ομάδα «χρηστών» (target groups), ούτως ώστε να αποφευχθεί οποιαδήποτε σύγχυση από πολλαπλά, αόριστα ή/και αντικρουόμενα μηνύματα. Θα απευθύνονται κυρίως σε τέσσερις βασικές ομάδες χρηστών (εκπαιδευτική κοινότητα, καταναλωτές/νοικοκυριά, εμπόριο και βιομηχανία). Συγκεκριμένα: o Κατάρτιση σε συνεργασία με το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων, μετά από

γνωμοδότηση του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής (Ι.Ε.Π.), εκπαιδευτικού υλικού για τους μαθητές της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης αναφορικά με την πρόληψη δημιουργίας αποβλήτων με παράλληλη σχετική επιμόρφωση των εκπαιδευτικών.

o Η προσέγγιση των καταναλωτών/νοικοκυριών και εν μέρει του εμπορίου μπορεί να γίνει μέσω τηλεοπτικών/ραδιοφωνικών μηνυμάτων, καθώς και με καταχωρίσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και διαφημιστικά μηνύματα στα μέσα μαζικής μεταφοράς (ΜΜΜ). Σημαντικό ρόλο αναμένεται να διαδραματίσουν και οι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ), στους οποίους επαφίεται η πρωτοβουλία για τοπικές δράσεις ενημέρωσης προγραμμάτων, που υλοποιούνται στην περιοχή τους.

o Τέλος, όσον αφορά στη βιομηχανία, πρέπει να τονιστεί ότι, εκτός από τα κυρίως βιομηχανικά απόβλητα (ΒΑ), εμπλέκεται άμεσα ή έμμεσα στη διαχείριση και άλλων ρευμάτων προτεραιότητας π.χ. υλικά συσκευασίας, απόβλητα ηλεκτρικού/ηλεκτρονικού εξοπλισμού (ΑΗΗΕ). Κατά συνέπεια, η σχετική εκστρατεία ενημέρωσης/ευαισθητοποίησης για τα ρεύματα αυτά θα πρέπει να περιλαμβάνει και τις βιομηχανικές/βιοτεχνικές επιχειρήσεις, ενώ η προσέγγιση των

καταναλωτών/νοικοκυριών και των εμπορικών επιχειρήσεων είναι περίπου η ίδια. Ο ΣΕΒ και οι κατά τόπους βιομηχανικοί/βιοτεχνικοί φορείς θα επωμισθούν το κύριο βάρος της ενημέρωσης.

o Οργάνωση στοχευμένων ημερίδων για συγκεκριμένα ρεύματα αποβλήτων, με παρουσίαση των δράσεων που προβλέπονται στο ΕΠΠΔΑ για διάφορα ρεύματα προτεραιότητας (τρόφιμα, χαρτί, ΑΗΗΕ, ΒΑ κλπ.), όπως ενδεικτικά: o Αλλαγή συμπεριφοράς σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο:

Ενθάρρυνση της υπεύθυνης καταναλωτικής συμπεριφοράς, ώστε να επιτευχθεί μείωση των αποβλήτων σε ό,τι αφορά (κυρίως) προϊόντα Πλαστικών Μίας Χρήσης για τα οποία δεν υπάρχουν εναλλακτικές επιλογές.

Σε ότι αφορά το ρεύμα προτεραιότητας «Χαρτί», οι καταναλωτές θα μπορούσαν να αναλάβουν δράση στο πλαίσιο της καθημερινότητάς τους, για την ορθολογική και οικολογικά υπεύθυνη κατανάλωση χαρτιού, ενσωματώνοντας τις δυνατότητες που τους παρέχει η τεχνολογία, προκειμένου να μειώσουν τη δημιουργία αποβλήτων χαρτιού στο σπίτι και στην εργασία τους. Ομοίως, ιδιωτικές εταιρείες και δημόσιοι οργανισμοί καλούνται να εμφυσήσουν στα μέλη/εργαζόμενους τους νέα πρότυπα συμπεριφοράς με στόχο την πρόληψη δημιουργίας αποβλήτων χαρτιού, διαδραματίζοντας έτσι σημαντικό ρόλο στην πρόληψη της άσκοπης κατανάλωσης χαρτιού μέσω στοχευμένων δράσεων ενημέρωσης/ευαισθητοποίησης και υποστήριξης στην αλλαγή συμπεριφοράς.

Αναφορικά με τα απόβλητα κλωστοϋφαντουργίας, στις κατευθυντήριες γραμμές για υπεύθυνη κατανάλωση, μπορούν να ληφθούν υπόψη γενικές πληροφορίες σχετικά με τις αρνητικές περιβαλλοντικές συνέπειες που σχετίζονται με την παραγωγή κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων.

o Προώθηση εκδηλώσεων ενημέρωσης στα σχολεία και τα εκπαιδευτικά ιδρύματα και αντίστοιχα εκπαιδευτικά προγράμματα για τα παιδιά, αναφορικά με τη σημασία μείωσης της σπατάλης τροφίμων, της κατανάλωσης χαρτιού, της ορθολογικής διαχείρισης μεταχειρισμένων βιβλίων και συγγραμμάτων, της επαναχρησιμοποίησης συσκευασιών και της κατανάλωσης Πλαστικών Μιας Χρήσης. Δίνεται έτσι η δυνατότητα υιοθέτησης βιώσιμης συμπεριφοράς από τις νέες ηλικιακά ομάδες του πληθυσμού και προάγεται η συμβολή αυτής στην επίτευξη των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης.

o Ενθάρρυνση της επαναχρησιμοποίησης, μέσω της οργάνωσης ενημερωτικών εκστρατειών που θα απευθύνονται, μεταξύ άλλων, σε πιθανούς δωρητές μεταχειρισμένων επίπλων, οι οποίες θα περιλαμβάνουν ιδίως μέτρα ενημέρωσης για καταναλωτές σχετικά με τα οφέλη των δράσεων επαναχρησιμοποίησης, τη διαθεσιμότητα υπηρεσιών επιδιόρθωσης επίπλων, καθώς και πληροφορίες για τον αντίκτυπο του κύκλου ζωής μεταχειρισμένων επίπλων για προμηθευτές, επισκευαστές, καταναλωτές και ανακυκλωτές. Περιλαμβάνεται, επίσης, η προώθηση των επαναχρησιμοποιήσιμων σακουλών μεταφοράς στην αγορά, ώστε να γίνουν συνήθεια των καταναλωτών.

4.2 ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ ΜΕΤΡΑ, ΔΡΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΔΕΙΚΤΕΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ANA ΡΕΥΜΑ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ

Η αντιστοιχία μέτρων και δράσεων του Εθνικού Προγράμματος Πρόληψης Δημιουργίας Αποβλήτων με τους στόχους των μέτρων πρόληψης, όπως προβλέπονται από το άρθρο 9 της Οδηγίας 2008/98/ΕΚ παρουσιάζεται στο Παράρτημα ΙII του παρόντος, ενώ η αντιστοιχία μέτρων και δράσεων που προβλέπονται στο Εθνικό Πρόγραμμα Πρόληψης Δημιουργίας Αποβλήτων με τα παραδείγματα των μέσων και των μέτρων πρόληψης που απαριθμούνται στο Παράρτημα IVα της Οδηγίας 2008/98/ΕΚ, παρουσιάζεται στο Παράρτημα ΙV του παρόντος.

Σημειώνεται ότι τα παρακάτω αναφερόμενα μέτρα, δράσεις, δείκτες παρακολούθησης, εμπλεκόμενοι φορείς κ.λπ., ανά ρεύμα προτεραιότητας, είναι τα ελάχιστα απαραίτητα και μπορεί να εμπλουτίζονται/συμπληρώνονται και να προσαρμόζονται σε βάθος χρόνου, προκειμένου να ανταποκρίνονται στις εκάστοτε ανάγκες, χωρίς αυτό να θεωρείται ασυμβατότητα με το παρόν πρόγραμμα.

4.2.1 ΑΠΟΒΛΗΤΑ ΤΡΟΦΙΜΩΝ

Τα κράτη μέλη της ΕΕ θα πρέπει να λάβουν μέτρα για την προώθηση της πρόληψης δημιουργίας αποβλήτων τροφίμων, σύμφωνα με το θεματολόγιο για τη βιώσιμη ανάπτυξη με ορίζοντα το 2030, το οποίο εγκρίθηκε από τη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών στις 25 Σεπτεμβρίου 2015, και ιδίως τον στόχο για μείωση στο μισό των παγκόσμιων κατά κεφαλήν αποβλήτων τροφίμων σε επίπεδο λιανικού εμπορίου και καταναλωτή και μείωση των απωλειών τροφίμων στα επιμέρους στάδια της αλυσίδας παραγωγής και εφοδιασμού, συμπεριλαμβανομένης της απώλειας μετά τη συγκομιδή, έως το 2030.

Τα μέτρα πρόληψης θα πρέπει να επικεντρωθούν στην υιοθέτηση πρακτικών και αλλαγής συμπεριφοράς τόσο σε επίπεδο επιχειρήσεων τροφίμων όσο και σε επίπεδο καταναλωτών, συμπεριλαμβανομένων δράσεων ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης για την επίδειξη τρόπων πρόληψης δημιουργίας αποβλήτων τροφίμων.

Τα προβλεπόμενα μέτρα για το ρεύμα προτεραιότητας «Απόβλητα τροφίμων» αποσκοπούν στην πρόληψη της δημιουργίας αποβλήτων τροφίμων σε όλο το μήκος της αλυσίδας εφοδιασμού τροφίμων, από την παραγωγή έως την κατανάλωση. Τίθεται ως στόχος η μείωση μέχρι το 2030 των κατά κεφαλήν παραγόμενων αποβλήτων τροφίμων σε επίπεδο λιανικής πώλησης και καταναλωτή κατά τριάντα τοις εκατό (30%) σε σχέση με τα παραγόμενα απόβλητα τροφίμων το 2022 και η μείωση της δημιουργίας αποβλήτων τροφίμων κατά την πρωτογενή παραγωγή, την επεξεργασία και τη μεταποίηση, το λιανικό εμπόριο και άλλες μορφές διανομής τροφίμων, σε εστιατόρια και υπηρεσίες εστίασης και στα νοικοκυριά, καθώς και των απωλειών τροφίμων κατά μήκος της αλυσίδας παραγωγής και εφοδιασμού. Οι ομάδες στόχοι των προτεινόμενων μέτρων πρόληψης είναι ο τομέας πρωτογενούς παραγωγής τροφίμων, ο κλάδος της επεξεργασίας και μεταποίησης τροφίμων, το λιανικό εμπόριο και άλλες μορφές διανομής τροφίμων, τα εστιατόρια και οι υπηρεσίες περίθαλψης και τα νοικοκυριά.

Παράλληλα με τη λήψη μέτρων, η λειτουργία ειδικής ηλεκτρονικής πλατφόρμας καταγραφής των αποβλήτων τροφίμων (Ηλεκτρονικό Μητρώο Αποβλήτων Τροφίμων – ΗΜΑΤ), τουλάχιστον για τους μεγάλους παραγωγούς, αναμένεται ότι θα αυξήσει την ιχνηλασιμότητα των αποβλήτων τροφίμων, συμβάλλοντας στην παρακολούθηση της προόδου που σημειώνεται στη μείωση των αποβλήτων τροφίμων σε επίπεδο χώρας.

Οι βασικοί πυλώνες μέτρων που θεσπίζει το ΕΠΠΔΑ για τα απόβλητα τροφίμων είναι οι εξής:

1) Βελτίωση της γνώσης σχετικά με την παραγωγή αποβλήτων τροφίμων 2) Υποστήριξη της δωρεάς τροφίμων για ανθρώπινη κατανάλωση 3) Προώθηση της μείωσης αποβλήτων τροφίμων στον πρωτογενή τομέα 4) Ενεργοποίηση των κλάδων επεξεργασίας – μεταποίησης και εμπορίου τροφίμων για τη

μείωση αποβλήτων τροφίμων 5) Εφαρμογή της κυκλικής οικονομίας στον κλάδο εστίασης και συναφών υπηρεσιών (π.χ.

εστιατόρια, ξενοδοχεία, καφετέριες), συμπεριλαμβανομένων των κυλικείων (π.χ. σε σχολεία, πανεπιστήμια, νοσοκομεία, δικαστήρια, δημόσιες υπηρεσίες) για τη μείωση των αποβλήτων τροφίμων

6) Ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των νοικοκυριών και της εστίασης για την αλλαγή συμπεριφοράς στην κατανάλωση και τη διαχείριση τροφίμων.

Οι πυλώνες αυτοί, σε συνδυασμό με τη μόχλευση πόρων χρηματοδότησης (ΕΣΠΑ, LIFE+ κ.λπ.), θα συμβάλλουν καθοριστικά στη μείωση της δημιουργίας αποβλήτων τροφίμων στην Ελλάδα.

Ενδεικτικά, οι δράσεις που προτείνονται να υλοποιηθούν (ανά πυλώνα μέτρων) είναι οι εξής:

1. Βελτίωση της γνώσης σχετικά με την παραγωγή αποβλήτων τροφίμων: 1.1. Δημιουργία συστήματος παρακολούθησης της παραγωγής αποβλήτων τροφίμων: Το

σύστημα παρακολούθησης θα καταρτιστεί με βάση τα οριζόμενα στην Απόφαση (ΕΕ) 2019/1597 της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Οργάνωση/Συντονισμός: ΥΠΕΝ/ΣΕΒ/Λοιποί εμπλεκόμενοι φορείς

2. Υποστήριξη της δωρεάς τροφίμων για ανθρώπινη κατανάλωση: 2.1. Διερεύνηση εμποδίων/περιορισμών στη δωρεά τροφίμων με προτάσεις

αντιμετώπισής τους και κατάρτιση προδιαγραφών/κριτηρίων καταλληλότητας τροφίμων για δωρεά. Οργάνωση/Συντονισμός: ΥΠΕΝ/ΣΕΒ/ΕΦΕΤ/Λοιποί εμπλεκόμενοι φορείς

2.2. Δημιουργία εθνικών κατευθυντήριων γραμμών ή/και περαιτέρω νομοθετικών ρυθμίσεων για τη δωρεά τροφίμων, λαμβάνοντας υπόψη τις κατευθυντήριες γραμμές της ΕΕ σχετικά με τη δωρεά τροφίμων (2017/C361/01), όπου αποσαφηνίζεται η εφαρμογή των συναφών κανόνων της ΕΕ σε σχέση με τη δωρεά τροφίμων: Θέσπιση εθνικών κατευθυντήριων γραμμών ή/και νομοθετικών ρυθμίσεων για τον καθορισμό του εθνικού πλαισίου και κανόνων λειτουργίας της δωρεάς τροφίμων, συμπεριλαμβανομένων των σχετικών υποχρεώσεων των εμπλεκόμενων φορέων και

του προσδιορισμού της έκτασης των ευθυνών τους με βάση τις υποκείμενες στον έλεγχό τους δραστηριότητες. Οργάνωση/Συντονισμός: ΥΠΕΝ/ΣΕΒ/ΕΦΕΤ/Λοιποί εμπλεκόμενοι φορείς

2.3. Οικονομικά κίνητρα για τη δωρεά τροφίμων: Εφαρμογή οικονομικών κινήτρων, όπως φορολογικές ελαφρύνσεις και απαλλαγή από την υποχρέωση καταβολής ΦΠΑ. Οργάνωση/Συντονισμός: ΥΠΕΝ/ΥΠΟΙΚ

2.4. Δημιουργία διαδικτυακής πλατφόρμας για τη δωρεά τροφίμων: Η πλατφόρμα θα περιλαμβάνει τις κατευθυντήριες γραμμές ή/και τη σχετική νομοθεσία για τη δωρεά τροφίμων, οδηγούς με καλές πρακτικές και παραδείγματα, μητρώο δωροληπτών και δωρεοδόχων, στοιχεία για τις ποσότητες τροφίμων που δωρήθηκαν κ.ά.. Οργάνωση Συντονισμός: ΥΠΕΝ/Λοιποί εμπλεκόμενοι φορείς

3. Προώθηση της μείωσης αποβλήτων τροφίμων στον πρωτογενή τομέα: 3.1. Ενσωμάτωση της θεματικής ενότητας περί αποβλήτων τροφίμων στα προγράμματα

γεωργικής επαγγελματικής κατάρτισης, με στόχο τη βελτίωση της κατάρτισης των απασχολούμενων στον πρωτογενή τομέα και την αύξηση της ευαισθητοποίησής τους, όσον αφορά στις πρακτικές πρόληψης της δημιουργίας αποβλήτων τροφίμων. Οργάνωση/Συντονισμός: ΥΠΕΝ/ΥΠΑΑΤ/ΟΓΕΕΚΑ

3.2. Συλλογή και διάδοση ορθών πρακτικών (οδηγών) για τη μείωση της δημιουργίας αποβλήτων τροφίμων σε αγροκτήματα και γενικά επιχειρήσεις του τομέα αγροδιατροφής. Οργάνωση/Συντονισμός: ΥΠΕΝ/ΥΠΑΑΤ/Λοιποί εμπλεκόμενοι φορείς

4. Ενεργοποίηση των κλάδων επεξεργασίας – μεταποίησης και εμπορίου τροφίμων για τη μείωση αποβλήτων τροφίμων: 4.1. Υποστήριξη της έρευνας και της καινοτομίας και υλοποίηση πιλοτικών έργων,

στοχεύοντας στην τροποποίηση της παραγωγικής διαδικασίας και στην ανάπτυξη νέων προϊόντων, που προέρχονται από απόβλητα τροφίμων, καθώς και στη βελτιστοποίηση πρακτικών κατά τη μεταφορά, διανομή και πώληση τροφίμων με σκοπό τη μείωση αποβλήτων και απωλειών τροφίμων. Οργάνωση/Συντονισμός: ΓΓΕΚ/Ερευνητικοί φορείς/ΣΕΒΤ/Επιμελητήρια/Εμπορικοί φορείς/Λοιποί εμπλεκόμενοι φορείς

4.2. Στήριξη των μικρομεσαίων επιχειρήσεων τροφίμων για την ενίσχυση των οικείων διαδικασιών απόκτησης γνώσεων και ανάπτυξης δυναμικού: Καταγραφή παραδειγμάτων βέλτιστων πρακτικών και ανάπτυξη και δημοσίευση οδηγιών και υλικού κατάρτισης για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις τροφίμων με στόχο την προώθηση της εφαρμογής ορθών πρακτικών για τη μείωση της δημιουργίας αποβλήτων τροφίμων. Οργάνωση/Συντονισμός: ΥΠΕΝ/ΣΕΒΤ/Επιμελητήρια/Λοιποί εμπλεκόμενοι φορείς

4.3. Υλοποίηση προγραμμάτων κατάρτισης για τους απασχολούμενους στις επιχειρήσεις εφοδιασμού τροφίμων: Προγράμματα βελτίωσης της κατάρτισης των απασχολούμενων στις επιχειρήσεις εφοδιασμού τροφίμων (μεταφορά, διανομή, πώληση) και αύξηση της ευαισθητοποίησης εντός της οργανωτικής δομής των επιχειρήσεων, με στόχο την εφαρμογή ορθών πρακτικών μείωσης αποβλήτων τροφίμων. Οργάνωση/Συντονισμός: ΣΕΒΤ/Επιμελητήρια/Εμπορικοί φορείς/Λοιποί εμπλεκόμενοι φορείς

4.4. Προώθηση εθελοντικών συμφωνιών και εξέταση θέσπισης νομοθετικών εργαλείων για τις επιχειρήσεις τροφίμων: Σκοπός των εθελοντικών συμφωνιών είναι να δημιουργηθούν επιχειρηματικά κίνητρα προς περιβαλλοντικά φιλικότερες δράσεις, στο πλαίσιο της ελαχιστοποίησης παραγωγής αποβλήτων τροφίμων. Πέραν των συμφωνιών, δύναται να χρησιμοποιηθούν και νομοθετικά εργαλεία σχετικά με τις υποχρεώσεις των οικείων επιχειρήσεων για τη διαχείριση τόσο των αποβλήτων όσο και των πλεονασμάτων τροφίμων που προκύπτουν από τη λειτουργία τους, με παράλληλη πρόβλεψη για τους μηχανισμούς εποπτείας και ελέγχου εφαρμογής. Οργάνωση/Συντονισμός: ΥΠΕΝ/ΣΕΒ/ΣΕΒΤ/Επιμελητήρια/Εμπορικοί φορείς/Επιχειρήσεις

4.5. Ενθάρρυνση της πώλησης των οπτικά μη ελκυστικών τροφίμων και των τροφίμων «κοντά στη λήξη της διάρκειας ζωής τους», κυρίως μέσω ενημερωτικών εκστρατειών, σχετικά με την ποιότητα και την ασφάλεια των συγκεκριμένων τροφίμων, την παροχή οικονομικών κινήτρων ή/και νομοθετικών ρυθμίσεων. Οργάνωση/Συντονισμός: ΥΠΕΝ/ΥΠΑΑΤ/ΣΕΒΤ/Εμπορικοί φορείς/Επιχειρήσεις

4.6. Βελτιστοποίηση της σήμανσης των συσκευασμένων τροφίμων ώστε να μην προκαλείται σύγχυση στον καταναλωτή: Η σήμανση σχετικά με τη λήξη του προϊόντος («ανάλωση έως» και «ανάλωση κατά προτίμηση πριν από») και τον τρόπο διατήρησής του θα πρέπει να είναι σαφής και ευδιάκριτη έτσι ώστε να ενημερώνεται ο καταναλωτής σχετικά για τον τρόπο διατήρησης του τροφίμου ώστε να είναι ασφαλές και σε αποδεκτή ποιότητα. Η δράση τελεί υπό την επιφύλαξη των αντίστοιχων κανόνων της ΕΕ, στους οποίους και θα προσαρμόζεται. Οργάνωση/Συντονισμός: ΥΠΕΝ/ΥΠΑΑΤ/ΣΕΒ/Επιμελητήρια/Επιχειρήσεις/Λοιποί εμπλεκόμενοι φορείς

4.7. Διοργάνωση θεματικών ημερίδων Θέσπιση βραβείου «Μείωση Αποβλήτων Τροφίμων»: Το επίκεντρο των θεματικών ημερίδων θα είναι τα βασικά σημεία στη μείωση των αποβλήτων και της σπατάλης τροφίμων και θα απευθύνονται σε επιχειρήσεις του τομέα των τροφίμων. Το βραβείο «Μείωση Αποβλήτων Τροφίμων», θα δίνεται κάθε χρόνο στην επιχείρηση που έχει σημειώσει την καλύτερη επίδοση σε τομεακό επίπεδο. Πέραν της ευαισθητοποίησης των επιχειρήσεων, δίνεται και ένα κίνητρο για την υπεύθυνη και βιώσιμη παραγωγή τροφίμων. Οργάνωση/Συντονισμός: ΥΠΕΝ/ΥΠΑΑΤ/Επιμελητήρια/Λοιποί εμπλεκόμενοι φορείς

5. Εφαρμογή της κυκλικής οικονομίας στον κλάδο εστίασης και συναφών υπηρεσιών (π.χ. εστιατόρια, ξενοδοχεία, καφετέριες), συμπεριλαμβανομένων των κυλικείων (π.χ. σε σχολεία, πανεπιστήμια, νοσοκομεία, δικαστήρια, δημόσιες υπηρεσίες) για τη μείωση των αποβλήτων τροφίμων: 5.1. Παροχή στήριξης του κλάδου εστίασης και συναφών υπηρεσιών για την ενίσχυση των

οικείων διαδικασιών απόκτησης γνώσεων και ανάπτυξης δυναμικού: Καταγραφή των υπαρχουσών εμπειριών και καλών πρακτικών για τη μείωση των αποβλήτων τροφίμων και δημοσιοποίησή τους στις επιχειρήσεις του κλάδου. Οργάνωση/Συντονισμός: ΥΠΕΝ/ΠΟΞ/ΠΟΕΣΕ/Επιμελητήρια/Λοιποί εμπλεκόμενοι φορείς

5.2. Υλοποίηση προγραμμάτων κατάρτισης για τους απασχολούμενους του κλάδου εστίασης και συναφών υπηρεσιών: Προγράμματα βελτίωσης της κατάρτισης των απασχολούμενων σε υπηρεσίες εστίασης και αύξηση της ευαισθητοποίησης εντός της οργανωτικής δομής των επιχειρήσεων και υπηρεσιών εστίασης, με στόχο την εφαρμογή ορθών πρακτικών μείωσης των αποβλήτων τροφίμων. Οργάνωση/Συντονισμός: ΠΟΞ/ΠΟΕΣΕ/Επιμελητήρια/Λοιποί εμπλεκόμενοι φορείς

5.3. Προώθηση στρατηγικών βελτιστοποίησης της παραγωγής προϊόντων εστίασης και αποφυγής περισσευμάτων: Βελτιστοποίηση αποθεμάτων, προγραμματισμού παραγωγής, διαδικασιών παρασκευής, διαχείρισης μενού και μεγέθους των μερίδων, βάσει, μεταξύ άλλων, της παρακολούθησης και ελέγχου των υπολειμμάτων τροφίμων και των περισσευμάτων στο πιάτο, αλλά και της σχετικής τεκμηρίωσης από έρευνες πελατών, με στόχο τη μείωση της σπατάλης τροφίμων. Ενθάρρυνση των καταναλωτών να λαμβάνουν σε «πακέτο» τα περισσεύματά τους. Οργάνωση/Συντονισμός: ΥΠΕΝ/Κλαδικοί φορείς εστίασης/Επιμελητήρια/Επιχειρήσεις/Λοιποί εμπλεκόμενοι φορείς

5.4. Δημιουργία ειδικού σήματος για επιχειρήσεις του κλάδου εστίασης και συναφών υπηρεσιών, που εφαρμόζουν τις αρχές της κυκλικής οικονομίας (π.χ. δωρεά περισσευούμενων ή κοντολήξιμων τροφίμων): Στόχος είναι η κινητοποίηση των καταναλωτών για την αύξηση του μεριδίου της αγοράς των επιχειρήσεων που συνεισφέρουν στη μείωση των αποβλήτων τροφίμων. Οργάνωση/Συντονισμός: ΥΠΕΝ/Επιμελητήρια/Λοιποί εμπλεκόμενοι φορείς

5.5. Προώθηση εθελοντικών συμφωνιών για τη μείωση των αποβλήτων τροφίμων. Οργάνωση/Συντονισμός: ΥΠΕΝ/Λοιποί εμπλεκόμενοι φορείς

5.6. Ενσωμάτωση της μείωσης των αποβλήτων τροφίμων στις οδηγίες του ΕΦΕΤ σχετικά με τη διατροφή και την ασφάλεια τροφίμων, δίνοντας προτεραιότητα στα κυλικεία (σχολείων, πανεπιστημίων, δικαστηρίων κ.λπ.). Ενσωμάτωση της μείωσης της σπατάλης τροφίμων στην οργανωτική δομή όλων των κυλικείων/καντινών, αλλά και άλλων επιχειρήσεων του κλάδου εστίασης και των συναφών υπηρεσιών. Οργάνωση/Συντονισμός: ΥΠΕΝ/ΥΠΑΑΤ/ΕΦΕΤ/Λοιποί εμπλεκόμενοι φορείς

5.7. Ενσωμάτωση όρου περί μείωσης αποβλήτων τροφίμων στη συγγραφή υποχρεώσεων των δημοσίων συμβάσεων παροχής υπηρεσιών εστίασης: Διερεύνηση της δυνατότητας καθορισμού όρου (π.χ. με τη μορφή κριτηρίων) με σκοπό τη μείωση αποβλήτων τροφίμων και ενσωμάτωσής τους στους όρους των συμβάσεων παροχής υπηρεσιών εστίασης (σχολεία, πανεπιστήμια, νοσοκομεία κ.λπ.). Οργάνωση/Συντονισμός: ΥΠΕΝ/Λοιποί εμπλεκόμενοι φορείς

6. Ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των νοικοκυριών και της εστίασης για την αλλαγή συμπεριφοράς στην κατανάλωση και τη διαχείριση τροφίμων: 6.1. Αλλαγή συμπεριφοράς σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο: Οι πολίτες πρέπει να

ενθαρρυνθούν να αναλάβουν δράση στο πλαίσιο της καθημερινής τους ζωής, προκειμένου να μειώσουν τη σπατάλη τροφίμων στο σπίτι, στα ψώνια, στην εργασία, καθώς και σε εστιατόρια, καφετέριες και ξενοδοχεία. Σημαντικό ρόλο θα διαδραματίσουν οι φορείς καταναλωτών τόσο στην αύξηση της ευαισθητοποίησης όσο και στην υποστήριξη της αλλαγής συμπεριφοράς, μέσω της παροχής συστάσεων και πρακτικών συμβουλών για τον περιορισμό της σπατάλης τροφίμων. Οργάνωση/Συντονισμός: ΥΠΕΝ/Οργανώσεις Καταναλωτών/ΟΤΑ/ΜΚΟ

6.2. Εκστρατείες ευαισθητοποίησης με ξεκάθαρο μήνυμα και συγκεκριμένο κοινό-στόχο:

Ενθάρρυνση υπεύθυνης συμπεριφοράς πολιτών για την ενεργή συμβολή τους στη μείωση της σπατάλης τροφίμων με προσαρμοσμένους τρόπους επικοινωνίας (μέσα ενημέρωσης, κοινωνικής δικτύωσης, κ.λπ.) βάσει του μηνύματος και του κοινούστόχου. Οργάνωση/Συντονισμός: ΥΠΕΝ/Περιφέρειες/ΦΟΔΣΑ/ΟΤΑ/ΣΕΒ

6.3. Ενημέρωση καταναλωτών αναφορικά με τις διαφορές της σήμανσης «ανάλωση έως…»

και «ανάλωση κατά προτίμηση έως..), έτσι ώστε να είναι σαφές πότε το φαγητό δεν είναι πλέον ασφαλές για κατανάλωση. Οργάνωση/Συντονισμός: ΥΠΕΝ/Επιμελητήρια/Επιχειρήσεις/Λοιποί εμπλεκόμενοι φορείς.

6.4. Στήριξη δράσεων των ΟΤΑ για τη μείωση αποβλήτων τροφίμων: Στήριξη και επιδότηση δράσεων για τη μείωση αποβλήτων τροφίμων, που υλοποιούνται από Δήμους, αλλά και διαδημοτικές συνεργασίες και συντονισμός τους σε περιφερειακό επίπεδο. Οργάνωση/Συντονισμός: ΥΠΕΝ/Περιφέρειες/ΦΟΔΣΑ/ΟΤΑ

Για την αποτελεσματικότερη παρακολούθηση της προόδου υλοποίησης των μέτρων προτείνεται η χρήση δεικτών παρακολούθησης ανά δράση:

Σημ.: για τους πίνακες και διαγράμματα ανατρέξτε στο ΦΕΚ

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ I: ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ

Στον ακόλουθο πίνακα καταγράφονται επιγραμματικά οι υφιστάμενες δράσεις πρόληψης, όπως καταγράφηκαν στο πλαίσιο της εκπόνησης του Εθνικού Προγράμματος Πρόληψης Δημιουργίας Αποβλήτων.

ΔΡΑΣΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΔΡΑΣΕΙΣ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΜΕΣΩ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ

ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ ΚΥΚΛΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Το έργο (LIFE18 IPE/GR/000013) φιλοδοξεί να συμβάλει στην υλοποίηση του ΕΣΔΑ, του ΕΣΣΠΔΑ και της Εθνικής Στρατηγικής για την Κυκλική Οικονομία. Οι κυριότεροι στόχοι του έργου είναι:

Ανάπτυξη πιλοτικών δράσεων σε 9 Δήμους και 1 Περιφέρεια για την προώθηση της πρακτικής εφαρμογής της ιεράρχησης αποβλήτων (ολοκληρωμένη διαχείριση αποβλήτων στη βάση των αρχών κυκλικής οικονομίας σε νησιωτικές και ορεινές περιοχές, εγκατάσταση ολοκληρωμένων πράσινων σημείων, διαχείριση επικίνδυνων οικιακών αποβλήτων και εφαρμογή συστήματος Πληρώνω-Όσο-Πετάω).

Ενίσχυση της χρήσης οικονομικών εργαλείων για την υποστήριξη της κυκλικής οικονομίας, καθώς και των προτύπων δευτερευόντων υλικών στο πλαίσιο της κυκλικής οικονομίας.

Εφαρμογή δράσεων για την προώθηση της πρόληψης αποβλήτων τροφίμων και την ανάπτυξη τοπικών/περιφερειακών συμμαχιών για τη διαχείριση αποβλήτων του τομέα αγροδιατροφής στο πλαίσιο της κυκλικής οικονομίας.

Δημιουργία γνωσιακής βάσης για την παρακολούθηση της κυκλικής οικονομίας, ιδίως στον τομέα των αποβλήτων.

Ευαισθητοποίηση εμπλεκόμενων φορέων και ευρύτερου κοινού σχετικά με την έννοια της κυκλικής οικονομίας και τη σύνδεσή της με τον τομέα αποβλήτων.

Διάχυση των αποτελεσμάτων του έργου και υποστήριξη της εφαρμογής και αναπαραγωγής τους σε άλλες περιοχές.

Κινητοποίηση συμπληρωματικών χρηματοδοτικών πόρων για την υποστήριξη της αποτελεσματικής εφαρμογής του Εθνικού Σχεδίου Διαχείρισης Αποβλήτων.

ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΑ ΣΧΟΛΕΙΑ

Το πρόγραμμα αποτελεί διεθνές δίκτυο, το οποίο ξεκίνησε στην Ελλάδα το 1995 και απευθύνεται σε σχολεία όλων των εκπαιδευτικών βαθμίδων. Στη χώρα μας έχουν βραβευτεί 387 σχολεία από την έναρξη λειτουργίας του Δικτύου. Στόχος του προγράμματος είναι η αλλαγή συμπεριφοράς στη σχολική κοινότητα, ώστε το σχολείο να γίνει ένα πραγματικά «Οικολογικό Σχολείο». Αυτό επιτυγχάνεται με την εφαρμογή του «Οικοκώδικα» (συνόλου κανόνων περιβαλλοντικής συμπεριφοράς), και την εφαρμογή ενός Περιβαλλοντικού Σχεδίου Δράσης. Ένα από τα θέματα που εξετάζονται είναι τα απόβλητα/απορρίμματα. Προσφέρεται εκπαιδευτικό υλικό και υλοποιούνται δράσεις από τους μαθητές. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η εκστρατεία «λιγότερα σκουπίδια» που στοχεύει στη μείωση των απορριμμάτων και μακροπρόθεσμα στην αλλαγή της συμπεριφοράς των μαθητών.

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΒΔΟΜΑΔΑ ΜΕΙΩΣΗΣ ΤΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ

Ξεκίνησε το 2009 να υλοποιείται και στην Ελλάδα, στο πλαίσιο του προγράμματος LIFE+ (Πληροφόρηση και επικοινωνία) της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Κατά τη διάρκεια της εβδομάδας μείωσης αποβλήτων διοργανώνονται ημερίδες, εκθέσεις, διαγωνισμοί, ενημερώσεις ή δρώμενα με στόχο την ευαισθητοποίηση και την εκπαίδευση του κοινού για τη μείωση των αποβλήτων. Συντονιστής των δράσεων είναι ο ΕΟΑΝ.

WASTE4THINK

Ο κύριος στόχος του Waste4Think είναι να προωθήσει τις τρέχουσες πρακτικές διαχείρισης αποβλήτων με ένα σύνθημα κυκλικής οικονομίας. Προσαρμοσμένο σε αυτόν τον κύριο στόχο έχει οριστεί ένα σύνολο υποστόχων, όπως:

Να μειωθεί η παραγωγή αποβλήτων μέσω εκστρατειών πρόληψης και δραστηριοτήτων συνεργασίας για την προώθηση λύσεων επαναχρησιμοποίησης και οικολογικού σχεδιασμού.

Να αλλάξει η συμπεριφορά των παραγωγών αποβλήτων μέσω εκστρατειών ευαισθητοποίησης και νέων εκπαιδευτικών εργαλείων, προκειμένου να προωθηθεί μια πιο βιώσιμη κατανάλωση.

ΔΡΑΣΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Να μειωθεί η ποσότητα των πρωτογενών αποβλήτων που οδηγούνται για

υγειονομική ταφή στο μηδέν και στο μέγιστο στην περίπτωση δευτερογενών αποβλήτων.

Να προσδιοριστούν τα απόβλητα με χαμηλό δυναμικό ανακύκλωσης και να προταθούν οικολογικά καινοτόμες λύσεις αξιοποίησης και παραγωγής.

Να αξιολογηθεί η δυνατότητα μεταφοράς στην αγορά των νέων προτεινόμενων οικολογικών καινοτόμων λύσεων.

Από ελληνικής πλευράς στο πρόγραμμα συμμετέχει ο Δήμος Χαλανδρίου.

BIOWASTE: ΧΡΗΣΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΠΛΗΡΩΝΩ ΟΣΟ ΠΕΤΑΩ ΚΑΙ ΑΥΤΟΝΟΜΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ ΚΟΜΠΟΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΓΙΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΣΕ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ

Το πρόγραμμα «BIOWASTE» είναι ένα σύστημα διαχείρισης των βιοαποβλήτων μεγάλων παραγωγών, όπως είναι τα ξενοδοχεία και τα κέντρα μαζικής εστίασης (εστιατόρια), αλλά και μικρών και αποκεντρωμένων οικισμών, σε τουριστικούς δήμους. Το κύριο αποτέλεσμα του έργου είναι ένα σύστημα διαχωρισμού στην πηγή στερεών αποβλήτων, που στοχεύει κυρίως στον κλάδο της φιλοξενίας, καθώς και σε μικρές και αποκεντρωμένες κοινότητες, οι οποίες αποτελούν τον πυρήνα οργανικών αποβλήτων, με την επιτόπια επεξεργασία τους να διαδραματίζει σημαντικό και βασικό ρόλο. Στους στόχους του BIOWASTE είναι και ο σχεδιασμός και η εφαρμογή συστήματος Πληρώνω όσο Πετώ (ΠΟΠ) – Pay As You Throw (PAYT) για κάθε περιοχή, συμπεριλαμβανομένης της απαραίτητης αναβάθμισης της επιχειρησιακής ικανότητας των αρχών διαχείρισης αποβλήτων.

ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΟΛΛΑΠΛΩΝ ΠΑΡΑΓΟΝΤΩΝ ΓΙΑ ΛΙΓΟΤΕΡΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ ΣΤΙΣ ΕΦΟΔΙΑΣΤΙΚΕΣ ΑΛΥΣΙΔΕΣ ΜΕΣΩ ΤΗΣ ΕΠΙΔΕΙΞΗΣ ΚΑΙΝΟΤΟΜΩΝ ΛΥΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΜΕΙΩΣΗ ΤΗΣ ΑΠΩΛΕΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΣΠΑΤΑΛΗΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε πρόσφατα την έγκριση του έργου Η2020 Low in food με σκοπό τη συμβολή στη μείωση της απώλειας και της σπατάλης τροφίμων σε ολόκληρες τις ευρωπαϊκές αλυσίδες τροφίμων. Η διεπιστημονική κοινοπραξία θα αναπτύξει και θα εφαρμόσει καινοτόμες λύσεις για το πρόβλημα των αποβλήτων τροφίμων. Το έργο βασίζεται στα αποτελέσματα διαφόρων προηγούμενων δραστηριοτήτων έρευνας και ανάπτυξης καινοτομίας που πραγματοποιήθηκαν από διάφορους εταίρους στην κοινοπραξία, παρέχοντας μια σταθερή βάση γνώσεων για την υποστήριξη βελτιώσεων στις καινοτομίες που αναμένουν να επιτύχουν.

A2UFOOD: ΑΠΟΦΕΥΚΤΕΑ ΚΑΙ ΜΗ ΤΡΟΦΙΚΑ ΥΠΟΛΕΙΜΜΑΤΑ: ΜΙΑ ΟΛΙΣΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΓΙΑ ΑΣΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ

Σκοπός του έργου είναι η ανάπτυξη ενός ολιστικού συστήματος διαχείρισης αποβλήτων τροφίμων, στο οποίο περιλαμβάνονται όλες οι πτυχές της φιλοσοφίας reduce-reuse-recycle, δηλαδή η μείωση της παραγωγής αποβλήτων, η αξιοποίηση των τελικά παραγόμενων ως πρώτων υλών και η κατάλληλη τελική διάθεση/διαχείριση των υπολειμμάτων. Στο Α2UFood αναπτύσσεται μια σειρά καινοτόμων εργαλείων, όπως ένα εστιατόριο δεύτερης ευκαιρίας, μονάδα παραγωγής βιοπλαστικού, λογισμικό για την υποστήριξη των οικογενειών στην προσπάθεια μείωσης των αξιοποιήσιμων αποβλήτων, σύγχρονες αυτόνομες μονάδες κομποστοποίησης (ACUs).

ΤΡΟΦΗ ΑΠΟ ΤΡΟΦΙΜΑ: ΜΙΑ ΚΑΙΝΟΤΟΜΟΣ ΔΙΕΡΓΑΣΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΥΠΟΛΕΙΜΜΑΤΩΝ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑΚΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ ΣΕ ΖΩΟΤΡΟΦΕΣ

Ο κύριος στόχος του έργου F4F είναι να αξιολογηθεί, μέσω της υλοποίησης σε πιλοτική κλίμακα, μια πρωτοποριακή, απλή τεχνολογικά και χαμηλών εκπομπών ρύπων διαδικασία, που επιτρέπει την ασφαλή μετατροπή των αποβλήτων τροφίμων σε ζωοτροφές, χρησιμοποιώντας μια τροποποιημένη διαδικασία ηλιακής ξήρανσης. Η διαλογή των αποβλήτων τροφίμων γίνεται στην πηγή, κυρίως από τα ξενοδοχεία και γενικά από τον χώρο της φιλοξενίας και της εστίασης.

ΚΑΙΝΟΤΟΜΕΣ ΔΙΕΡΓΑΣΙΕΣ ΧΑΜΗΛΟΥ ΚΟΣΤΟΥΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΖΩΟΤΡΟΦΩΝ Η ΕΔΑΦΟΒΕΛΤΙΩΤΙΚΩΝ ΑΠΟ ΤΥΡΟΓΑΛΟ ΚΑΙ ΦΥΤΙΚΑ ΥΠΟΛΕΙΜΜΑΤΑ ΥΠΕΡΑΓΟΡΩΝ BEATLE

Το ερευνητικό έργο, με ακρωνύμιο BEATLE, έχει ως κύριο στόχο την ανάπτυξη και την περιβαλλοντική και οικονομική αξιολόγηση, μιας σειράς τεχνολογιών χαμηλού κόστους, προκειμένου να διερευνηθεί εάν μπορεί να είναι βιώσιμη και αποδοτική η συγκέντρωση και η επεξεργασία τυρόγαλου και φυτικών υπολειμμάτων και υποπροϊόντων από χώρους εμπορίας και διακίνησης αγροτικών προϊόντων, με στόχο την παραγωγή προϊόντων υψηλής προστιθέμενης αξίας, όπως ζωοτροφές και εδαφοβελτιωτικό (compost).

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΜΕΙΩΣΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΠΛΑΣΤΙΚΗΣ ΣΑΚΟΥΛΑΣ

Το πρόγραμμα «Αλόννησος χωρίς πλαστικές σακούλες» έχει ως στόχο τη δραστική μείωση της πλαστικής σακούλας μεταφοράς μιας χρήσης σε ένα νησί με ιδιαίτερη περιβαλλοντική αξία. Το «Clean Blue Paros» αποσκοπεί στο να γίνει η Πάρος το πρώτο νησί χωρίς πλαστικά μιας χρήσης στη Μεσόγειο. Οι καμπάνιες ενημέρωσης και οι διάφορες δράσεις επικεντρώνονται σε τέσσερα βασικά πλαστικά μιας χρήσης: ποτήρια του καφέ, καλαμάκια, μπουκαλάκια νερού και σακούλες για τα ψώνια.

ΔΡΑΣΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Στη Σίφνο έχει ξεκινήσει από τις 15 Απριλίου 2016 η εφαρμογή της Οδηγίας 2015/720 για τη μείωση χρήσης της πλαστικής σακούλας. Η πρωτοβουλία «Plastic Free Santorini» έχει ως στόχο την ανακήρυξη της Σαντορίνης, ως ενός νησιού με ιδιαίτερες περιβαλλοντικές ευαισθησίες, αλλά και διαχρονικό συμβολισμό και ξεδιπλώνεται ως μια πρωτότυπη, εναλλακτική τουριστική καμπάνια που είναι ταυτόχρονα παγκόσμιο μήνυμα βιώσιμης ανάπτυξης. Πρόθεση είναι η μείωση της αλόγιστης χρήσης του πλαστικού και της χρήσης των πλαστικών ειδών μιας χρήσης. Στο νησί της Τήνου εφαρμόζεται πρόγραμμα για τη μείωση της χρήσης πλαστικής σακούλας. Πρόκειται για ένα πιλοτικό πρόγραμμα ενημέρωσης, ευαισθητοποίησης και εκπαίδευσης των κατοίκων, με στόχο την προώθηση της χρήσης υφασμάτινων τσαντών πολλαπλών χρήσεων έναντι των περιβαλλοντικά ζημιογόνων πλαστικών.

ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ ΚΑΙ ΕΥΑΙΣΘΗΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΕΙΩΣΗ ΤΗΣ ΠΛΑΣΤΙΚΗΣ ΣΑΚΟΥΛΑΣ ΣΤΟ ΘΑΛΑΣΣΙΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

Το έργο LIFE DEBAG είχε ως στόχο τη μείωση της πλαστικής σακούλας στο θαλάσσιο περιβάλλον. Κατά τη διάρκεια του έργου υλοποιήθηκε μια ευρεία εκστρατεία ενημέρωσης με άξονα το τεράστιο οικολογικό αποτύπωμα των πλαστικών σακουλών στο θαλάσσιο περιβάλλον. Πέρα από τη διάδοση της γνώσης σχετικά με το περιβαλλοντικό πρόβλημα, έγινε προσπάθεια αλλαγής της συμπεριφοράς των πολιτών, σύμφωνα με την αρχή της πρόληψης, δηλαδή μείωση των συνολικά παραγόμενων αποβλήτων και κατ’ επέκταση και των πλαστικών σακουλών. Το έργο απευθύνθηκε σε ένα ευρύ ακροατήριο μέσω έντυπων και ηλεκτρονικών μέσων, καθώς και μέσω κοινωνικών δικτύων, ώστε το μήνυμα «Ας αφήσουμε τις πλαστικές σακούλες στο παρελθόν… και όχι στις θάλασσές μας» να μετατραπεί από λόγια σε πράξη.

ΕΛΛΑΔΑ ΧΩΡΙΣ ΠΛΑΣΤΙΚΑ ΜΙΑΣ ΧΡΗΣΗΣ

Την απαγόρευση της διάθεσης στην αγορά δέκα πλαστικών προϊόντων από τον Ιούλιο του 2021 (6 μήνες νωρίτερα για τον Δημόσιο Τομέα) προβλέπει ο Ν. 4736/2020, που ενσωματώνει την Οδηγία 2019/904/ΕΕ για τον περιορισμό των επιπτώσεων ορισμένων πλαστικών προϊόντων στο περιβάλλον. Πρόκειται για πλαστικά μαχαιροπίρουνα, πιάτα, καλαμάκια, περιέκτες και κυπελάκια ποτών από φελιζόλ, περιέκτες τροφίμων από φελιζόλ, αναδευτήρες ποτών, μπατονέτες, στηρίγματα για μπαλόνια, καθώς και πάσης φύσεως προϊόντα που διασπώνται σε μικροπλαστικά (οξοδιασπώμενα πλαστικά). Στόχος είναι η θέσπιση ενός πλαισίου αποτελεσματικών μέτρων για την προστασία της θάλασσας και των ακτών της χώρας, από ορισμένα πλαστικά προϊόντα μιας χρήσης, καθώς και από τα αλιευτικά εργαλεία, τα οποία πλέουν ανεξέλεγκτα στις ελληνικές θάλασσες. Το στοίχημα που έχει τεθεί είναι η μείωση της κατανάλωσης σε πλαστικά ποτήρια και πλαστικούς περιέκτες τροφίμων κατά 30% έως το 2024 και 60% έως το 2026, με έτος βάσης το 2022. Παράλληλα, προβλέπεται και η παροχή κινήτρων στους καταναλωτές για την ενίσχυση της ανακύκλωσης των πλαστικών μπουκαλιών μίας χρήσης, με την αντίστοιχη θέσπιση ανταποδοτικού τέλους ολίγων λεπτών του ευρώ σε αυτές τις φιάλες. Η Δονούσα προτίθεται να γίνει το πρώτο νησί του Αιγαίου χωρίς πλαστικά μιας χρήσης, θέτοντας ως προτεραιότητα τη μείωση της θαλάσσιας ρύπανσης και την προστασία του περιβάλλοντος. Το πρόγραμμα έχει πενταετή διάρκεια και στόχος του είναι να μειωθούν τα απορρίμματα, με ενδυνάμωση της χρήσης επαναχρησιμοποιούμενων ποτηριών και πάνινων τσαντών, τη μείωση της χρήσης στο πλαστικό καλαμάκι και την αντικατάσταση των πλαστικών μίας χρήσης με βιοδιασπώμενα. Άλλα νησιά, που θα συμμετάσχουν στο πρόγραμμα είναι η Σέριφος, η Σίκινος, η Αμοργός, η Φολέγανδρος, η Κίμωλος, η Ανάφη, η Σχοινούσα, η Ηρακλειά και τα Κουφονήσια.

ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΕΠΙΔΕΙΞΗ ΜΟΝΤΕΛΩΝ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΚΑΙ ΕΠΑΝΑΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΣΗΣ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΗΛΕΚΤΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΥ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΥ (REWEEE)

Το έργο αποσκοπούσε στην πρόληψη δημιουργίας ΑΗΗΕ. Στο πλαίσιό του δημιουργήθηκαν δύο κέντρα διαλογής και ταξινόμησης παλιών ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών συσκευών, που μπορούν να επισκευαστούν και να επαναχρησιμοποιηθούν – ένα στην Περιφέρεια Αττικής και ένα στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας. Σε αυτά, εξειδικευμένοι τεχνικοί ελέγχουν ποιες συσκευές μπορούν να επιδιορθωθούν, τις καθαρίζουν από τυχόν δεδομένα (στην περίπτωση

ΔΡΑΣΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ των Η/Υ, λάπτοπ και κινητών) και τις επισκευάζουν με σκοπό είτε να πουληθούν σε προσιτές τιμές είτε να δωρηθούν σε ΜΚΟ και ευπαθείς ομάδες. Επιπλέον, έχει δημιουργηθεί μία πλατφόρμα (reweee.hua.gr/el/), όπου ο κάθε ενδιαφερόμενος μπορεί να διαθέσει μια λειτουργική ή επιδιορθώσιμη συσκευή, δηλώνοντας αν ενδιαφέρεται να την ανταλλάξει ή να τη δωρίσει.

REPAIR CAFES

Το RepairCafe είναι μια κοινωνική εκδήλωση σε ειδικά διαμορφωμένο φιλικό χώρο, που έχει να κάνει με την επισκευή αντικειμένων. Υπάρχουν διαθέσιμα τα απαιτούμενα εργαλεία και υλικά για την επισκευή/επιδιόρθωση ρούχων, επίπλων, ηλεκτρικών συσκευών, ποδηλάτων κ.λπ.. Επίσης, υπάρχουν ειδικοί εθελοντές, με δεξιότητες επισκευής σε όλα τα είδη. Οι επισκέπτες φέρνουν τα χαλασμένα αντικείμενά τους από το σπίτι και μαζί με τους ειδικούς κάνουν τις επισκευές τους. Στην Ελλάδα έχουν δημιουργηθεί ήδη τα δύο πρώτα RepairCafes (Πάτρας και Λευκάδας) της παγκόσμιας αλυσίδας επαναχρησιμοποίησης RepairCafe.org, που αριθμεί πάνω από 2.097 σημεία σε όλο τον πλανήτη.

SWAN – INTERREG BALKAN MEDITERANNEAN

Καθολικός στόχος του SWAN, είναι η δημιουργία ενός καινοτόμου βαλκανικούμεσογειακού οικοσυστήματος, το οποίο θα αναπτυχθεί τοπικά και θα διαχειρισθεί διασυνοριακά αλυσίδες αξίας στερεών αποβλήτων. Θα καλύψει τέσσερις χώρες, συγκεκριμένα την Ελλάδα, την Αλβανία, την Κύπρο και τη Βουλγαρία και θα αποτελείται από δύο μέρη: α) Το Ψηφιακό Οικοσύστημα SWAN (SWAN DE), αποτελούμενο από τέσσερις πλατφόρμες πληροφορικής (μία για κάθε χώρα που εκπροσωπείται στην κοινοπραξία). β) Το Βιομηχανικό Οικοσύστημα SWAN (SWAN IE), αποτελούμενο από βαλκανικές βιομηχανίες οι οποίες παράγουν και χρησιμοποιούν στερεά απόβλητα. Οι προτεινόμενες αλυσίδες αξίας επαναχρησιμοποίησης αποβλήτων, η αξιοποίηση των στερεών αποβλήτων μιας βιομηχανικής μονάδας, ως πρώτη ύλη μίας άλλης βιομηχανίας, μπορούν να μειώσουν σημαντικά το περιβαλλοντικό ρυπαντικό φορτίο ελαχιστοποιώντας τον όγκο στερεών βιομηχανικών αποβλήτων που διατίθενται στους χώρους υγειονομικής ταφής, το ποσό των εισαγωγών πρώτων υλών/υλικών και τις αντίστοιχες εθνικές εκπομπές CO2.

ΔΡΑΣΕΙΣ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΔΡΑΣΕΩΝ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΑΛΥΣΙΔΑΣ SUPERMARKET 1

H αλυσίδα σουπερμάρκετ με στόχο την πρόληψη παραγωγής αποβλήτων, δεσμεύεται για:

τον περιορισμό της σπατάλης τροφίμων κατά 50% μέχρι το 2025, τη μείωση του πλαστικού κατά 50% μέχρι το 2025 και τη συμβολή σε δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του κοινού.

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΔΡΑΣΕΩΝ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΑΛΥΣΙΔΑΣ SUPERMARKET 2

H αλυσίδα σουπερμάρκετ, στο πλαίσιο της εταιρικής υπευθυνότητάς της, έχει δεσμευτεί έως το 2025:

να μειώσει κατά 20% την κατανάλωση πλαστικών, να καταστήσει το 100% των συσκευασιών των προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας στο

μέγιστο ανακυκλώσιμο και για δράσεις μείωσης σπατάλης τροφίμων.

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΔΡΑΣΕΩΝ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΦΡΕΣΚΩΝ ΣΑΛΑΤΩΝ ΚΑΙ ΛΑΧΑΝΙΚΩΝ

Η εταιρεία φρέσκων σαλατών και λαχανικών στο πλαίσιο των δράσεων εταιρικής κοινωνικής ευθύνης της:

Συμμετέχει στο δίκτυο Διάσωσης Προσφοράς Τροφίμων με στόχο να μην πάει «Καμία μερίδα φαγητού χαμένη». Η εβδομαδιαία αποστολή φρούτων και λαχανικών περιλαμβάνει 15 βασικά είδη, συν αυγά και επιπλέον δύο με τρία προϊόντα εποχής.

Συνεργάζεται με φορείς προχωρώντας, όποτε είναι εφικτό, σε δωρεές προϊόντων προς ομάδες ανθρώπων που χρειάζονται στήριξη.

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΔΡΑΣΕΩΝ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΑΝΑΨΥΚΤΙΚΩΝ

Οι δράσεις της εταιρείας για έναν κόσμο χωρίς απορρίμματα περιλαμβάνουν: Χρήση στις συσκευασίες ανακυκλωμένου PET (rPet) Προώθηση της συνολικής μείωσης πλαστικού στις συσκευασίες Προμήθεια ανακυκλωμένων συσκευασιών αλουμινίου σε ποσοστό 60%

ΔΡΑΣΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Τη χρήση νέων συσκευασιών αλουμινίου των αναψυκτικών κατά 7,5%

ελαφρύτερες Χρήση γυάλινων φιαλών κατά 95% επιστρεφόμενων Προώθηση της συνολικής μείωσης γυαλιού στις συσκευασίες Μείωση κατά 23% κατά μέσο όρο του PET και κατά 12,5% του γυαλιού στις

συσκευασίες Μείωση των απορριμμάτων από τη λειτουργία της εταιρείας.

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΔΡΑΣΕΩΝ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΓΑΛΑΚΤΟΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ

Οι δράσεις πρόληψης της εταιρείας περιλαμβάνουν: Αξιοποίηση κοντόληκτων προϊόντων Πρωτοβουλίες για τη μείωση των περιβαλλοντικών επιδράσεων των προϊόντων:

o επένδυση σε ενέργειες βελτίωσης των συσκευασιών της, μειώνοντας συνεχώς το ποσοστό του πλαστικού που χρησιμοποιείται σε αυτές,

o χρησιμοποίηση της μικρότερης δυνατής ποσότητας υλικών συσκευασίας Αύξηση του ποσοστού των ανακυκλωμένων υλικών που χρησιμοποιούνται στις

συσκευασίες Συμμετοχή στην πρωτοβουλία της Ε.Ε. για το Περιβαλλοντικό Αποτύπωμα

Προϊόντος (P.E.F.) Συστηματική παρακολούθηση και καταγραφή σημαντικών δεικτών

περιβαλλοντικής επίδοσης με στόχο τη βελτίωση της περιβαλλοντικής της επίδοσης.

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΔΡΑΣΕΩΝ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΑΛΥΣΙΔΑΣ ΦΟΥΡΝΩΝ

Η αλυσίδα φούρνων, στο πλαίσιο της προσπάθειάς της για την καταπολέμηση της σπατάλης τροφίμων, έχει θεσπίσει μια σειρά δράσεων:

Σε όλα της τα καταστήματα καθημερινά, μετά τις 22:00, προσφέρονται δωρεάν τα προϊόντα ημέρας, που έχουν περισσέψει, σε κοινωνικά ευάλωτους συμπολίτες.

Συμμετέχει στο δίκτυο Διάσωσης & Προσφοράς Τροφίμων, υποστηρίζοντας έμπρακτα το μήνυμα «Καμία μερίδα φαγητού χαμένη».

ΣΤΟΧΟΙ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

Η εταιρεία δεσμεύεται να μειώσει κατά 50% το περιβαλλοντικό της αποτύπωμα μέχρι το 2025 προωθώντας ένα καλύτερο μέλλον για τους εργαζομένους, τους συνεργάτες και τις τοπικές κοινωνίες όπου δραστηριοποιείται. Στόχος της εταιρείας είναι να επαναχρησιμοποιείται, να μεταπωλείται ή να ανακυκλώνεται το 100% των αποβλήτων που προκύπτουν από τη λειτουργία της έως το 2025.

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ

Στόχος της εταιρείας, έως το τέλος του 2019, ήταν η κατάργηση της πλαστικής σακούλας και των πλαστικών ποτηριών μιας χρήσης, καθώς και η μείωση της κατανάλωσης πλαστικών μπουκαλιών κατά 50% σε κτίρια και καταστήματα. Μέσα σε λιγότερο από ένα χρόνο, ο αρχικός στόχος υπερκαλύφθηκε, πετυχαίνοντας μείωση χρήσης πλαστικών μπουκαλιών σε ποσοστό 58%, ενώ καταργήθηκε πλήρως η χρήση πλαστικής σακούλας και ποτηριών μιας χρήσης. Από το 2020 τέθηκε στόχος που περιλαμβάνει την καθολική κατάργηση χρήσης πλαστικών μπουκαλιών, συμβατικών πλαστικών μαχαιροπίρουνων και συσκευασιών τροφίμων, καθώς και τον περιορισμό της χρήσης γυάλινων μπουκαλιών. Επιπλέον, η εταιρεία εφαρμόζει δράση που σχετίζεται με την επαναδιάθεση ηλεκτρονικών υπολογιστών.

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΔΡΑΣΕΩΝ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ

Η εταιρεία εφαρμόζει Ολοκληρωμένο Σύστημα Διαχείρισης Ποιότητας και Περιβάλλοντος, το οποίο καλύπτει όλες τις εγκαταστάσεις της, και ακολουθεί δράσεις αντιμετώπισης/ελαχιστοποίησης των περιβαλλοντικών της επιπτώσεων, που αφορούν την αποφυγή, μείωση, επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση των παραγόμενων αποβλήτων από τις δραστηριότητές της. Ειδικότερα, ενέργειες με στόχο τη μείωση χαρτιού υλοποιούνται για περισσότερα από δέκα χρόνια. Οι σχετικές δράσεις στοχεύουν και στις εσωτερικές της διαδικασίες, αλλά και στο ευρύ κοινό και στους πελάτες της.

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΔΡΑΣΕΩΝ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ

Η εταιρεία, στο πλαίσιο της Εταιρικής της Υπευθυνότητας, συνεργάζεται και στηρίζει το έργο σημαντικών ΜΚΟ, προκειμένου να προσφέρει διάφορα είδη ανάγκης, αλλά και υπηρεσίες σε ευπαθείς κοινωνικές ομάδες. Οι δράσεις αυτές έχουν ως

ΔΡΑΣΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ αποτέλεσμα την πρόληψη παραγωγής αποβλήτων και τη μείωση της σπατάλης των τροφίμων:

Σε συνεργασία με ΜΚΟ, συσκευασμένα τρόφιμα μακράς διάρκειας, συλλέγονται από το πλήρωμα καμπίνας, δωρίζονται στην οργάνωση και έτσι προσφέρεται σημαντική υποστήριξη σε κοινωφελείς οργανισμούς σε όλη την Ελλάδα.

Φάρμακα, τα οποία προέρχονται από τα κυτία πρώτων βοηθειών των αεροσκαφών, δεν απορρίπτονται, αλλά δωρίζονται επίσης σε κοινωνικές οργανώσεις.

Είδη από αζήτητες αποσκευές επιβατών πτήσεων δωρίζονται σε ΜΚΟ.

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝ ΤΡΑΠΕΖΑΣ

Η τράπεζα, αναγνωρίζοντας ότι οι αρχές της βιώσιμης ανάπτυξης συνιστούν θεμελιώδη προϋπόθεση της υγιούς επιχειρηματικότητας:

Εφαρμόζει και αξιολογεί δράσεις περιβαλλοντικής διαχείρισης και προστασίας του περιβάλλοντος, όπως προγράμματα διαχείρισης απορριμμάτωνανακύκλωσης και προώθησης πράσινων προμηθειών.

Καταγράφει τις περιβαλλοντικές της δράσεις στις ετήσιες Εκθέσεις Βιώσιμης Ανάπτυξης και Δραστηριοτήτων.

Εκδίδει ετησίως Περιβαλλοντική Δήλωση, η οποία παρέχει όλα τα στοιχεία που προκύπτουν από το Σύστημα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης της εταιρείας, που είναι πιστοποιημένο κατά EMAS.

Χρηματοδοτεί μέσω ειδικών «πράσινων» προϊόντων επιχειρήσεις και ιδιώτες που επιθυμούν να πραγματοποιήσουν επενδύσεις φιλικές προς το περιβάλλον, συμβάλλοντας έτσι ουσιαστικά στην προσπάθεια υπεύθυνης χρήσης των φυσικών πόρων.

Συμβάλλει στη μείωση των καταναλώσεων ηλεκτρικής ενέργειας, ενώ, επίσης, συμβάλλει στην εξοικονόμηση πόρων όπως χαρτί, μελάνια και τόνερς μέσω της αύξησης των ενεργών χρηστών σε εναλλακτικά κανάλια, όπως οι συναλλαγές μέσω Mobile ή/και SMS Banking, ATMs κ.ά..

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΔΡΑΣΕΩΝ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ

Η τράπεζα έχει αναπτύξει και εφαρμόζει Σύστημα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης, σύμφωνα με το διεθνές πρότυπο ISO 14001. Οι κυριότερες δράσεις της, που σχετίζονται με την πρόληψη παραγωγής αποβλήτων συνοψίζονται σε:

Προμήθεια, διαχείριση και ανακύκλωση χαρτιού: o Η διαχείριση της αλληλογραφίας υλοποιείται πλήρως μέσω του

Συστήματος Ηλεκτρονικής Διακίνησης Αλληλογραφίας. o Εφαρμογή της ηλεκτρονικής υπογραφής. o Ηλεκτρονική ειδοποίηση για την έκδοση των λογαριασμών των πελατών

για τις πιστωτικές κάρτες, τα στεγαστικά ή καταναλωτικά τους δάνεια και τα επενδυτικά τους προϊόντα.

o Εμπλουτισμός των ηλεκτρονικών καναλιών με νέες υπηρεσίες και περισσότερες συναλλαγές, επιτρέποντας στους πελάτες να πραγματοποιούν τις συναλλαγές τους από το σπίτι ή το κινητό τους.

o Προμήθεια για το σύνολο των αναγκών σε χαρτί ανακυκλώσιμου χαρτιού με σήμανση EUEcolabel πιστοποιημένης αειφορικής ξυλείας FSC ή PEFC.

Διαχείριση λοιπών στερεών αποβλήτων: o Με στόχο τη μείωση των επιπτώσεων από την προμήθεια και χρήση του

εξοπλισμού της, επιδιώκει, τόσο την επαναχρησιμοποίησή του, όσο και τη δωρεά του σε διάφορους φορείς.

o Κεντρική διαχείριση των εκτυπωτικών της αναγκών με στόχο τη μείωση των εκτυπώσεων γεγονός που συνεπάγεται τη μείωση της κατανάλωσης χαρτιού και μελανιών.

Περιβαλλοντικά κριτήρια προμηθειών: o Τεχνικά χαρακτηριστικά των προϊόντων.

ΔΡΑΣΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ o Συμμόρφωση με νομοθετικές απαιτήσεις που αφορούν σε περιβαλλοντικά

ζητήματα. o Συμμετοχή σε συστήματα εναλλακτικής διαχείρισης και ανακύκλωσης στο

τέλος του κύκλου ζωής των προϊόντων. Ηλεκτρικός και Ηλεκτρονικός Εξοπλισμός:

o Στα υποχρεωτικά κριτήρια περιλαμβάνεται η δήλωση του προμηθευτή ότι ο προς πώληση εξοπλισμός πληροί τους όρους της αντίστοιχης νομοθεσίας για την ανακύκλωση/εναλλακτική διαχείρισή του.

o Στα προαιρετικά κριτήρια περιλαμβάνεται το πιστοποιητικό περιβαλλοντικής διαχείρισης του εργοστασίου κατασκευής, καθώς και τεκμήρια από τα οποία προκύπτουν περιβαλλοντικές ενέργειες του κατασκευαστή ή του προμηθευτή.

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΔΡΑΣΕΩΝ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ

Η τράπεζα, μέσω της περιβαλλοντικής της πολιτικής, δεσμεύεται για τη μείωση των άμεσων επιπτώσεων στο περιβάλλον, που προκύπτουν από τη λειτουργία της, αλλά και των έμμεσων επιπτώσεων, που απορρέουν από τις δραστηριότητες των πελατών και προμηθευτών της. Το Σύστημα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης (ΣΠΔ) που εφαρμόζει βασίζεται στις κατευθυντήριες οδηγίες του Συστήματος Οικολογικής Διαχείρισης και Ελέγχου EMAS. Στο πλαίσιο του ΣΠΔ εφαρμόζει:

«Πράσινη» πολιτική προμηθειών: o Περιβαλλοντικές προδιαγραφές βασικών προμηθευόμενων αγαθών, βάσει

κριτηρίων με σκοπό την αξιολόγηση και επιλογή «πράσινων» προϊόντων από τους υπεύθυνους προμηθειών.

o Μέθοδος αξιολόγησης για «πράσινες» προμήθειες, με τη χρήση πινάκων αξιολόγησης των τεχνικών προδιαγραφών των προμηθειών/προμηθευτών.

Ανάπτυξη υπηρεσιών ηλεκτρονικής τραπεζικής για τον περιορισμό της χρήσης έντυπου χαρτιού. Οι συναλλαγές μπορεί πλέον να πραγματοποιηθούν με ασφάλεια, από πλήθος σημείων εξυπηρέτησης (υπολογιστής, κινητό, ΑΤΜ κ.λπ.) με στόχο την εύκολη πρόσβαση.

ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΕΝΔΥΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΥΠΟΔΗΜΑΤΩΝ

Η εταιρεία δραστηριοποιείται στον χώρο συλλογής και ανακύκλωσης μεταχειρισμένων ειδών ένδυσης και υπόδησης, τα οποία συλλέγει η ίδια. Με την ανακύκλωση ρούχων και με σωστή διαχείριση, καταλήγει ως απόβλητο μόνο το 2%, ενώ το υπόλοιπο ποσοστό εξάγεται με σκοπό την επαναχρησιμοποίηση. Μέρος του υλικού, τα ακατάλληλα για επαναχρησιμοποίηση ρούχα, ανακυκλώνονται για δημιουργία ρούχων καθαρισμού, στουπιών κ.λπ.. Μέχρι στιγμής, η εταιρεία δεν δραστηριοποιείται σε όλους τους Δήμους της χώρας. Όμως, επειδή αποτελεί αρκετά αποτελεσματική πρωτοβουλία για τη χώρα, θα μπορούσε να επεκταθεί σε όλη τη χώρα και να ενισχύσει το δίκτυό της.

ΕΠΑΝΑΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑΣ ΥΓΙΕΙΝΗΣ

Αρκετές εταιρείες προωθούν τις επαναχρησιμοποιούμενες (υφασμάτινες) σερβιέτες μέσω των ιστοσελίδων τους, προβάλλοντας τα οφέλη τους, καθώς και οδηγίες ορθολογικού πλυσίματος.

ΠΛΕΝΟΜΕΝΕΣ ΒΡΕΦΙΚΕΣ ΠΑΝΕΣ

Πολλές εταιρείες προωθούν τις πλενόμενες (υφασμάτινες) βρεφικές πάνες μέσω των ιστοσελίδων τους, προβάλλοντας τα περιβαλλοντικά και οικονομικά οφέλη, καθώς και τα οφέλη για την υγεία του παιδιού. Επίσης, οι περισσότερες δίνουν οδηγίες ορθολογικού πλυσίματος.

ΜΚΟ ΣΩΜΑΤΕΙΑ – ΕΘΕΛΟΝΤΙΣΜΟΣ

ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΠΑΝΤΟΠΩΛΕΙΑ

Τα Κοινωνικά Παντοπωλεία παρέχουν δωρεάν είδη παντοπωλείου, τρόφιμα, νερό, αναψυκτικά, απορρυπαντικά, κατεψυγμένα προϊόντα, ενδύματα, είδη οικιακού εξοπλισμού, παιχνίδια κ.λπ. σε οικογένειες που αντιμετωπίζουν σοβαρά οικονομικά προβλήματα. Πέρα από τον φιλανθρωπικό χαρακτήρα της εν λόγω δράσης είναι και μια σημαντική δράση πρόληψης παραγωγής αποβλήτων.

ΔΡΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟ ΤΗΣ ΣΠΑΤΑΛΗΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΑΠΟ ΜΗ ΚΕΡΔΟΣΚΟΠΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ

Η δραστηριότητα της οργάνωσης εντάσσεται σε δύο βασικούς πυλώνες, για τους οποίους έχει αναπτύξει δράσεις και προγράμματα ενημέρωσης. Συγκεκριμένα, έχει αναπτύξει δράσεις σχετικές με τη διάσωση και προσφορά τροφίμων και φαγητού σε κάθε επίπεδο της επισιτιστικής αλυσίδας και προγράμματα ενημέρωσης, σχετικά με

ΔΡΑΣΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ το φαινόμενο της σπατάλης τροφίμων και την ενίσχυση της πρόληψης κατά του φαινομένου. Η οργάνωση συμμετέχει ως πρωτοπόρος στη «Συμμαχία για τη Μείωση της Σπατάλης Τροφίμων», η οποία τελεί υπό την αιγίδα του ΥΠΕΝ, στο πλαίσιο των δράσεών της για την αντιμετώπιση του προβλήματος της σπατάλης τροφίμων. Η ανταπόκριση του κοινού και των εμπλεκόμενων φορέων στην ολιστική προσπάθεια της οργάνωσης, είναι έως τώρα υψηλή και ιδιαίτερα σημαντική, και μπορεί κάλλιστα να αποτελέσει έναν οδηγό ανάπτυξης δράσεων και σε τοπικό επίπεδο.

ΤΡΑΠΕΖΑ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΑΠΟ ΜΚΟ

Το έργο της ΜΚΟ αφορά στη μείωση της σπατάλης των τροφίμων, στη μείωση των αποβλήτων και στην προστασία του περιβάλλοντος, μέσω της επαναχρησιμοποίησης βρώσιμων πλεονασματικών τροφίμων, που προέρχονται από τους κατασκευαστές/παραγωγούς, τους χονδρέμπορους και τους πωλητές λιανικής, εξασφαλίζοντας ότι αυτά τα τρόφιμα επιτρέπουν την παροχή χιλιάδων γευμάτων ετησίως σε ανθρώπους που τα έχουν ανάγκη. Ουσιαστικά, αξιοποιεί τα πλεονάσματα παραγωγής, τα προϊόντα με λάθος συσκευασία ή με κοντινή ημερομηνία λήξης, που είναι όμως κατάλληλα προς κατανάλωση και με πλήρη διατροφική αξία. Τα αποτελέσματα του έργου της ΜΚΟ κρίνονται σημαντικά, καθώς με το επισιτιστικό της πρόγραμμα έχει καταφέρει να δημιουργήσει ένα δίκτυο φιλανθρωπίας και αλληλεγγύης, μέσω του οποίου εξασφαλίζεται η προμήθεια προϊόντων, από τη συλλογή των πλεονασματικών τροφίμων, που σε διαφορετική περίπτωση θα απορρίπτονταν.

ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΕΣΤΙΑΤΟΡΙΟ

Το Κοινωνικό Εστιατόριο παρέχει σίτιση σε άπορους και άστεγους, αναπτύσσοντας πολιτικές συλλογής προϊόντων από εργαστήρια – βιοτεχνίες παραγωγής τροφίμων, καθώς και από τους συνεργαζόμενους πολίτες. Για την απρόσκοπτη και αδιάλειπτη λειτουργία του Κοινωνικού Εστιατορίου είναι απαραίτητο να:

Εξασφαλίζεται η τροφοδοσία γευμάτων σε ημερήσια βάση Διαθέτει πολιτική συλλογής πλεοναζόντων προϊόντων από:

o εργαστήρια-βιοτεχνίες παραγωγής τροφίμων (αρτοποιεία, καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος, ζαχαροπλαστεία, κ.λπ.),

o ιδρύματα που λειτουργούν στην περιοχή και o πολίτες.

Διαθέτει ηλεκτρονικό σύστημα καταγραφής και μέτρησης της απόδοσής του. Οι δράσεις του Κοινωνικού Εστιατορίου συμβάλλουν στην υποστήριξη αδύναμων κοινωνικών ομάδων, ενώ, επίσης, έχουν και σημαντικό περιβαλλοντικό όφελος. Μέσω των πολιτικών συλλογής πλεοναζόντων τροφίμων, συμβάλλουν όχι μόνο στη διάσωση και προσφορά τροφίμων, αλλά και στη μείωση της σπατάλης αυτών, η οποία μάλιστα είναι μετρήσιμη, μέσω ηλεκτρονικού συστήματος καταγραφής και μέτρησης της απόδοσής του.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΔΙΑΜΟΙΡΑΣΜΟΥ ΠΕΡΙΣΣΕΥΟΥΜΕΝΟΥ ΦΑΓΗΤΟΥ

Στην προσπάθεια για την καταπολέμηση της σπατάλης φαγητού αναπτύχθηκε το 2019 εφαρμογή για δωρεά του περισσευούμενου φαγητού των εστιατορίων σε φιλανθρωπικές οργανώσεις, κοινότητες ανθρώπων και μεμονωμένους πολίτες. Η βασική ιδέα του εγχειρήματος είναι η συνεργασία των καταστημάτων τροφίμων, τα οποία, αντί να πετούν το φαγητό που περίσσεψε στο τέλος της ημέρας, μπορούν να συμμετέχουν στην εφαρμογή και να το πουλούν μέσω αυτής σε ανθρώπους που το έχουν ανάγκη, έναντι ενός μικρού αντιτίμου. Ομοίως, και οποιοσδήποτε πολίτης έχει τη δυνατότητα να εγγραφεί στην εφαρμογή και μέσω αυτής να αγοράσει το περισσευούμενο φαγητό από τα εστιατόρια, συμμετέχοντας και εκείνος με τη σειρά του ενεργά στην καταπολέμηση της σπατάλης φαγητού.

ΦΙΛΑΝΘΡΩΠΙΚΟ ΣΩΜΑΤΕΙΟ

Το φιλανθρωπικό σωματείο υποστηρίζει και σιτίζει ανθρώπους που αντιμετωπίζουν προβλήματα επιβίωσης. Από την ίδρυσή του μέχρι και σήμερα έχει μεταφέρει και διανείμει 1.250.000 κιλά τροφίμων, 600.000 μερίδες φαγητού και 800 τόνους επίπλων σε ανθρώπους που τα είχαν ανάγκη. Έχει διανείμει, επίσης, περίπου 950 τόνους ρουχισμού. Οι δράσεις αυτές κρίνονται αρκετά επιτυχημένες και με φιλανθρωπικό χαρακτήρα. Πέραν από το περιβαλλοντικό όφελος, συμβάλλουν στην υποστήριξη αδύναμων κοινωνικών ομάδων.

ΔΡΑΣΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ

ΠΛΑΤΦΟΡΜΑ ΓΙΑ ΚΟΝΤΟΛΗΞΙΜΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ

Η πλατφόρμα δημιουργήθηκε αποκλειστικά για προϊόντα που είναι κοντά στην ημερομηνία λήξης τους. Αποτελεί χρήσιμο εργαλείο για εμπόρους και καταναλωτές, διότι δίνοντας τη δυνατότητα άμεσου εντοπισμού των κοντολήξιμων προϊόντων, δημιουργείται μία win-win-win συναλλαγή για αγοραστές, πωλητές και περιβάλλον. Ο αγοραστής αγοράζει ένα εξαιρετικό προϊόν σε δελεαστική τιμή, ο πωλητής πουλάει ένα προϊόν που θα αποτελούσε ζημία, ενώ παράλληλα σώζεται ένα υγιές προϊόν από την καταστροφή, μη επιβαρύνοντας το περιβάλλον. Η χρήση της πλατφόρμας είναι πολύ απλή και καλύπτει έξι κύριες κατηγορίες (Τρόφιμα, Κάβα, Καθαριότητα, ΥγιεινήΟμορφιά, Λιπάσματα και Ζωοτροφές), ενώ σταδιακά θα προστεθούν και άλλες με στόχο να καλυφθούν όλες οι κατηγορίες προϊόντων που έχουν ημερομηνία λήξης. Το εγχείρημα αυτό συμβάλλει στην επίτευξη του στόχου μείωσης της σπατάλης των τροφίμων και έχει λάβει θετικά σχόλια από τις εταιρείες, τα καταστήματα και τους καταναλωτές.

ΟΔΗΓΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΕΙΩΣΗ ΤΗΣ ΣΠΑΤΑΛΗΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΣΤΗΝ ΕΣΤΙΑΣΗ ΑΠΟ ΜΚΟ

Η ΜΚΟ σε συνεργασία με εμπλεκόμενους φορείς δημιούργησε οδηγό με στόχο την πρόληψη της σπατάλης τροφίμων, τη δωρεά της περίσσειας τροφίμων και την αξιοποίηση του οργανικού υπολείμματος. Ο οδηγός παρέχει το υπόβαθρο, τα εργαλεία και τους πόρους που χρειάζεται μια ξενοδοχειακή επιχείρηση ή ένας επαγγελματίας εστίασης, για να σχεδιάσει ένα ολοκληρωμένο και εύκολο πρόγραμμα μείωσης σπατάλης τροφίμων. Τα βασικά σημεία που ενδείκνυνται για πρόληψη είναι η σχεδίαση, ο χειρισμός και το σερβίρισμα του φαγητού. Το εγχείρημα αυτό κρίνεται ιδιαίτερα θετικό και αποτελεσματικό, αφού στα τρία συμμετέχοντα ελληνικά ξενοδοχεία, κατά την πιλοτική εφαρμογή του προγράμματος, η συνολική μείωση της σπατάλης κυμάνθηκε μεταξύ 10-25%, ποσοστό ιδιαίτερα σημαντικό.

ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟ

Το Οικολογικό Παρατηρητήριο δημιουργήθηκε από Περιβαλλοντική Οργάνωση με σκοπό να συμβάλλει, ώστε να επιτευχθούν αθροιστικά για τα υπάρχοντα ή/και νέα υλικά και προϊόντα, πολύ υψηλότεροι στόχοι πρόληψης, προετοιμασίας για επαναχρησιμοποίηση, ανακύκλωσης, κομποστοποίησης, ανάκτησης και αξιοποίησης, και τελικά εκτροπής από την ταφή. Για την υλοποίηση του σκοπού αυτού έχουν υιοθετεί συγκεκριμένα εργαλεία και δράσεις, όπως η συστηματική παρακολούθηση των βασικών δεδομένων της εναλλακτικής διαχείρισης αποβλήτων, η εκπόνηση και δημοσιοποίηση μιας ετήσιας αξιολογικής έκθεσης για την πορεία της εναλλακτικής διαχείρισης, η οργάνωση μιας ετήσιας βράβευσης, εμπλεκομένων με την εναλλακτική διαχείριση, η διερεύνηση καταγγελιών, που άπτονται της ομαλής λειτουργίας της εναλλακτικής διαχείρισης, η πραγματοποίηση στοχευμένων επικοινωνιακών και άλλων δράσεων και η υλοποίηση ερευνητικών προγραμμάτων σε θέματα εναλλακτικής διαχείρισης αποβλήτων και γενικότερα κυκλικής οικονομίας.

ΕΘΕΛΟΝΤΙΚΗ ΔΡΑΣΗ

Με κεντρικό άξονα την ευαισθητοποίηση των πολιτών σε θέματα προστασίας του περιβάλλοντος μέσα από την καλή διαχείριση των απορριμμάτων (μείωση επαναχρησιμοποίηση ανακύκλωση), η εθελοντική αυτή δράση κάνει μία συστηματική προσπάθεια να καταγράψει, να διαδώσει και να αξιοποιήσει καλές πρακτικές τόσο για τους φορείς όσο και για την εκπαιδευτική κοινότητα και τους Δήμους, προκειμένου να μεγιστοποιήσει το αποτέλεσμα και τους στόχους που έχει θέσει. Οι δράσεις αυτές προσελκύουν κάθε χρόνο όλο και περισσότερους εθελοντές/επισκέπτες.

ΦΙΛΑΝΘΡΩΠΙΚΑ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΑ

Τα φιλανθρωπικά καταστήματα ΜΚΟ διαθέτουν σε πολύ χαμηλές τιμές και σε άριστη κατάσταση διάφορα μεταχειρισμένα αγαθά/προϊόντα, που τους προσφέρονται δωρεάν από τους πολίτες, όπως είδη διακόσμησης/δώρων, αντίκες, βιβλία, περιοδικά/κόμικς, δίσκους/CD, παιδικά/βρεφικά είδη, παιχνίδια, ρούχα, έπιπλα και ηλεκτρικές συσκευές. Παρότι δεν είναι γνωστός ο βαθμός επιτυχίας και η ανταπόκριση του κοινού σε αυτές τις δράσεις, θα πρέπει να υπογραμμιστεί η σημασία τους γιατί πέραν του περιβαλλοντικού οφέλους, παρουσιάζουν έντονο φιλανθρωπικό χαρακτήρα.

ΕΠΑΝΑΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΣΗ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΩΝ ΜΕΣΩ

Διάφορες ΜΚΟ, αλλά και κοινωφελή ιδρύματα δέχονται αντικείμενα προς επαναχρησιμοποίηση, όπως έπιπλα, ρούχα, ηλεκτρικές/ηλεκτρονικές συσκευές κ.ά..

ΔΡΑΣΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΔΡΑΣΕΩΝ ΜΚΟ ΚΑΙ ΚΟΙΝΟΦΕΛΩΝ ΙΔΡΥΜΑΤΩΝ

Παρότι δεν είναι γνωστός ο βαθμός επιτυχίας και η ανταπόκριση του κοινού σε αυτές τις δράσεις, θα πρέπει να υπογραμμιστεί η σημασία τους γιατί πέραν του περιβαλλοντικού οφέλους, παρουσιάζουν έντονο φιλανθρωπικό χαρακτήρα.

ΔΙΑΘΕΣΗ ΑΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΤΩΝ ΦΑΡΜΑΚΩΝ

Διάφορες ΜΚΟ συγκεντρώνουν (κυρίως από δωρεές) φάρμακα, ακόμα και αν αυτά έχουν χρησιμοποιηθεί, αρκεί οι ημερομηνίες λήξης να έχουν ένα χρονικό ορίζοντα πέραν του έτους και τα δωρίζουν σε συνανθρώπους που τα έχουν ανάγκη και δεν έχουν πρόσβαση σε φαρμακευτική περίθαλψη. Τέτοιες δράσεις κρίνονται αρκετά επιτυχημένες και με φιλανθρωπικό χαρακτήρα. Πέραν από το περιβαλλοντικό όφελος, συμβάλλουν στην υποστήριξη ευάλωτων κοινωνικών ομάδων.

ΠΑΖΑΡΙΑ ΜΕΤΑΧΕΙΡΙΣΜΕΝΩΝ ΒΙΒΛΙΩΝ

Κάθε χρόνο διοργανώνονται σε πολλές περιοχές της χώρας παζάρια μεταχειρισμένων βιβλίων με συμβολική τιμή, τα οποία καλύπτουν μεγάλη θεματολογία. Αν και αρκετές από αυτές τις δράσεις δεν είναι πολύ προβεβλημένες, το κοινό δείχνει μεγάλο ενδιαφέρον αφού κάθε χρόνο προσελκύουν και περισσότερους επισκέπτες. Εκτός από το περιβαλλοντικό όφελος, τέτοιες δράσεις συνήθως έχουν και φιλανθρωπικούς σκοπούς.

ΕΘΝΙΚΗ ΣΥΜΜΑΧΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΜΕΙΩΣΗ ΣΠΑΤΑΛΗΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ

Το ΥΠΕΝ στηρίζει και θέτει υπό την αιγίδα του, την πρωτοβουλία της οργάνωσης «Μπορούμε» και της ΑΒ Βασιλόπουλος, «Συμμαχία για τη Μείωση Σπατάλης Τροφίμων» στην Ελλάδα, για την οποία ανακοινώθηκε στις 29 Σεπτεμβρίου 2020 ότι έχει ήδη υπογραφεί η «Εθελοντική Συμφωνία Συνεργασίας» από δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς, κοινωνικές οργανώσεις και επιχειρήσεις τροφίμων και εστίασης από όλα τα στάδια της εφοδιαστικής αλυσίδας. Στόχος της Συμμαχίας είναι να περιοριστούν συντονισμένα οι επιπτώσεις της σπατάλης τροφίμων στο περιβάλλον, την οικονομία και το κοινωνικό σύνολο. Οι προσπάθειές της θα συμβάλουν:

Στην ενημέρωση και ευαισθητοποίηση για τις επιπτώσεις της σπατάλης τροφίμων

Την κατάρτιση και εκπαίδευση για την πρόληψη και μείωση της σπατάλης τροφίμων

Την ανταλλαγή πληροφορίας και γνώσης Την ανάδειξη και διάδοση καλών πρακτικών Την προώθηση της έρευνας και καινοτομίας Τη διευκόλυνση και προώθηση της δωρεάς πλεονασμάτων τροφίμων για

κοινωφελή σκοπό Τη συμβολή στη διαμόρφωση και εφαρμογή δημόσιας πολιτικής για την

πρόληψη και μείωση της σπατάλης τροφίμων στην Ελλάδα. ΑΝΤΑΛΛΑΓΗ ΑΓΑΘΩΝ

ΑΝΤΑΛΛΑΓΗ ΑΓΑΘΩΝ

Στα κοινωνικά ανταλλακτήρια ανταλλάσσεται λειτουργικός και σε πολύ καλή κατάσταση οικιακός εξοπλισμός, όπως ηλεκτρικές κουζίνες, πλυντήρια, ψυγεία, μικροσυσκευές, άλλες ηλεκτρικές μικρές ή μεγάλες συσκευές κ.ά., καθώς και καινούργια ή μεταχειρισμένα είδη ένδυσης και υπόδησης και βιβλία. Πολλές ιστοσελίδες αποτελούν και πλατφόρμες ανταλλαγής αγαθών, όπου ανταλλάσσονται αντικείμενα κάθε είδους που βρίσκονται σε καλή κατάσταση, όπως gadgets, βιντεοκασέτες/dvds, εργαλεία/σκεύη, ρούχα/παπούτσια, αξεσουάρ, τσάντες, καλλυντικά/κοσμήματα, παιχνίδια/παιχνιδομηχανές, βιβλία/σχολικά είδη, παιδικά/βρεφικά είδη, έπιπλα, είδη σπιτιού, γραφείου κ.λπ. και συλλογές. Τα τελευταία χρόνια εμφανίζονται όλο και περισσότερες πρωτοβουλίες σχετικές με την ανταλλαγή αγαθών/προϊόντων χωρίς χρήματα. Πέραν του ότι εξοικονομούνται χρήματα, θεωρείται δράση που μπορεί να συμβάλει στη μείωση των παραγόμενων αποβλήτων και έτσι να συνεισφέρει θετικά στο περιβάλλον.

ΕΘΝΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΩΝ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ

Τα τελευταία χρόνια έχει τεθεί σε λειτουργία το Εθνικό Σύστημα Ηλεκτρονικών Δημοσίων Συμβάσεων (ΕΣΗΔΗΣ) Έργων, Μελετών και παροχής τεχνικών και λοιπών συναφών επιστημονικών υπηρεσιών, ώστε να υποστηρίζει το σύνολο των διαδικασιών σύναψης για διαγωνισμούς άνω των 60.000 ευρώ.

ΔΡΑΣΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΠΡΑΣΙΝΕΣ ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ

ΠΡΑΣΙΝΕΣ ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ

Πράσινες Δημόσιες Συμβάσεις (ΠΔΣ) είναι οι διαδικασίες με τις οποίες ο δημόσιος τομέας προμηθεύεται προϊόντα, υπηρεσίες ή εργασίες, χρησιμοποιώντας πράσινα κριτήρια κατά την αξιολόγηση προσφορών. Με βάση το ενωσιακό θεσμικό πλαίσιο, οι δημόσιες υπηρεσίες προμηθειών μπορούν να χρησιμοποιούν περιβαλλοντικά κριτήρια κατά την προκήρυξη διαγωνισμών και την αξιολόγηση των προσφορών, δεδομένου ότι ταυτόχρονα ικανοποιούνται οι βασικές αρχές της διαφάνειας, της ισότιμης μεταχείρισης και της μη διάκρισης. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει ήδη θεσπίσει πράσινα κριτήρια, τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν, μεταξύ άλλων, στη διαδικασία σύνταξης των προκηρύξεων και διαγωνισμών.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ IΙ: ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ, ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ

ΕΘΝΙΚΗ ΚΑΙ ΕΝΩΣΙΑΚΗΝΟΜΟΘΕΣΙΑ Η πρόληψη της δημιουργίας αποβλήτων αποτελεί τη βέλτιστη επιλογή και τον πρωταρχικό στόχο τόσο της ενωσιακής, όσο και της εθνικής πολιτικής και νομοθεσίας. Η σημασία της πρόληψης διατυπώθηκε επίσημα ήδη από το 1975 μέσω της πρώτης Οδηγίας-πλαίσιο για τα απόβλητα (Οδηγία 75/442/ΕΟΚ περί των στερεών αποβλήτων), ενώ η ιεράρχηση των μεθόδων διαχείρισης αποβλήτων αποτέλεσε έκτοτε σταθερά μια από τις σημαντικότερες αρχές, η οποία διατυπώνεται και επαναλαμβάνεται σε όλες τις Οδηγίες, Κανονισμούς, Αποφάσεις αλλά και στις Στρατηγικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σύμφωνα με την εν λόγω αρχή, υφίσταται σαφής ιεράρχηση μεταξύ των μεθόδων διαχείρισης, με σειρά προτεραιότητας, η οποία ορίζεται ως εξής (άρθρο 4 της Οδηγίας 2008/98/ΕΚ):

Πρόληψη Αποφυγή δημιουργίας αποβλήτων Προετοιμασία για επαναχρησιμοποίηση Ανακύκλωση και ανάκτηση υλικών συμπεριλαμβανομένης και της κομποστοποίησης Άλλου είδους ανάκτηση όπως π.χ. ανάκτηση ενέργειας Διάθεση των υπολειμμάτων με υγειονομική ταφή.

Η ιεράρχηση αυτή αποτυπώνεται και στη σχετική πυραμίδα ιεράρχησης, που παρατίθεται κατωτέρω:

Ο τρόπος εφαρμογής της πυραμίδας ιεράρχησης, καθώς και οι επιμέρους όροι και προϋποθέσεις για την ενθάρρυνση και ενδυνάμωση της πρόληψης δημιουργίας αποβλήτων έχουν εξειδικευτεί αναλυτικά, τόσο στην ενωσιακή, όσο και στην εθνική νομοθεσία, όπως παρουσιάζονται κατωτέρω.

ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΤΗΣ ΕΕ

Οδηγία-Πλαίσιο 2008/98/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου

Η Οδηγία-Πλαίσιο 2008/98/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 19ης Νοεμβρίου 2008 «για τα απόβλητα και την κατάργηση ορισμένων Οδηγιών», υιοθετήθηκε το 2008 και ενσωμάτωσε όλες τις κατευθύνσεις της κοινοτικής στρατηγικής, θέτοντας έτσι ένα σύγχρονο και λειτουργικό κατά τον χρόνο εκείνο θεσμικό πλαίσιο για την περιβαλλοντικά ορθή διαχείριση των

αποβλήτων. Η Οδηγία εφαρμόζεται οριζόντια σε όλα τα απόβλητα, επικίνδυνα και μη επικίνδυνα, βιομηχανικά και αστικά, με μόνες εξαιρέσεις εκείνες που αναφέρονται στο Άρθρο 2.

Τροποποιήθηκε στη συνέχεια το 2018, μέσω της Οδηγίας (ΕΕ) 2018/851, ώστε να συμπεριλάβει τις αναγκαίες ρυθμίσεις για τη σταδιακή μετάβαση της Ε.Ε. προς μια Κυκλική Οικονομία.

Η σημασία της πρόληψης αναδεικνύεται ήδη από το προοίμιο της Οδηγίας 2018/851 και ειδικά στα ακόλουθα σημεία, όπου αναφέρεται ότι:

(29) Η πρόληψη της δημιουργίας αποβλήτων αποτελεί τον πλέον αποτελεσματικό τρόπο για τη βελτίωση της αποδοτικής χρήσης των πόρων και τη μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων των αποβλήτων. Συνεπώς, είναι σημαντικό τα κράτη μέλη να λαμβάνουν κατάλληλα μέτρα για την πρόληψη της παραγωγής αποβλήτων, όπως επίσης να παρακολουθούν και να αξιολογούν την πρόοδο της εφαρμογής των εν λόγω μέτρων. Στο πλαίσιο των μέτρων αυτών, τα κράτη μέλη θα πρέπει να διευκολύνουν την ανάπτυξη καινοτόμων παραγωγικών, επιχειρηματικών και καταναλωτικών μοντέλων που περιορίζουν την παρουσία επικίνδυνων ουσιών σε υλικά και προϊόντα, ενθαρρύνουν την αύξηση της διάρκειας ζωής των προϊόντων και προωθούν την επαναχρησιμοποίηση, μεταξύ άλλων με τη δημιουργία και τη στήριξη δικτύων επαναχρησιμοποίησης και επισκευής, όπως εκείνα που διευθύνονται από επιχειρήσεις της κοινωνικής οικονομίας, με προγράμματα καταβολής εγγύησης-επιστροφής χρημάτων και επιστροφήςεπαναπλήρωσης, και με την παροχή κινήτρων για την ανακατασκευή, την ανακαίνιση και, όπου είναι σκόπιμο, τη μετασκευή των προϊόντων, καθώς και πλατφόρμες διαμοιρασμού. Προκειμένου να διασφαλιστεί ομοιόμορφη μέτρηση της συνολικής προόδου που σημειώνεται στην εφαρμογή των μέτρων πρόληψης των αποβλήτων, θα πρέπει να οριστούν κοινοί δείκτες και στόχοι.

(30) Η προαγωγή της βιωσιμότητας στην παραγωγή και την κατανάλωση μπορεί να συμβάλει σημαντικά στην πρόληψη της δημιουργίας αποβλήτων. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να λάβουν μέτρα για την ευαισθητοποίηση των καταναλωτών σχετικά με το θέμα αυτό, και να τους ενθαρρύνουν να συμμετέχουν πιο ενεργά στη βελτίωση της αποδοτικής χρήσης των πόρων. Ως μέρος των μέτρων για τη μείωση της παραγωγής αποβλήτων, τα κράτη μέλη θα πρέπει να συμπεριλαμβάνουν διαρκείς πρωτοβουλίες επικοινωνίας και εκπαιδευτικές πρωτοβουλίες με στόχο την αύξηση της ευαισθητοποίησης όσον αφορά την πρόληψη της δημιουργίας αποβλήτων και της ρίψης απορριμμάτων και μπορούν να περιλαμβάνουν τη χρήση προγραμμάτων καταβολής εγγύησης-επιστροφής χρημάτων και τη θέσπιση ποσοτικών στόχων, και την παροχή, όπου είναι σκόπιμο, κατάλληλων οικονομικών κινήτρων στους παραγωγούς.

(31) Τα κράτη μέλη θα πρέπει να λάβουν μέτρα για την προώθηση της πρόληψης και μείωσης της δημιουργίας αποβλήτων τροφίμων σύμφωνα με το θεματολόγιο για τη βιώσιμη ανάπτυξη με ορίζοντα το 2030, το οποίο εγκρίθηκε από τη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών στις 25 Σεπτεμβρίου 2015, και ιδίως τον στόχο για μείωση στο μισό των παγκόσμιων κατά κεφαλήν αποβλήτων τροφίμων σε επίπεδο λιανικού εμπορίου και

καταναλωτή και μείωση των απωλειών τροφίμων στα επιμέρους στάδια της αλυσίδας παραγωγής και εφοδιασμού, συμπεριλαμβανομένου της απώλειας μετά τη συγκομιδή, έως το 2030. Τα μέτρα αυτά θα πρέπει να αποσκοπούν στην πρόληψη και μείωση της δημιουργίας αποβλήτων τροφίμων κατά την πρωτογενή παραγωγή, την επεξεργασία και τη μεταποίηση, το λιανικό εμπόριο και άλλες μορφές διανομής τροφίμων, σε εστιατόρια και υπηρεσίες εστίασης καθώς και στα νοικοκυριά. Για τη συμβολή στην παρακολούθηση και την επίτευξη του Στόχου Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών, τα κράτη μέλη θα πρέπει να επιδιώξουν την επίτευξη ενδεικτικού στόχου σε επίπεδο Ένωσης για μείωση των αποβλήτων τροφίμων κατά 30 % έως το 2025 και κατά 50 % έως το 2030. Έχοντας υπόψη τα περιβαλλοντικά, κοινωνικά και οικονομικά οφέλη από την πρόληψη της δημιουργίας αποβλήτων τροφίμων, τα κράτη μέλη θα πρέπει να θεσπίσουν ειδικά μέτρα πρόληψης της δημιουργίας αποβλήτων τροφίμων, συμπεριλαμβανομένων εκστρατειών ευαισθητοποίησης για την επίδειξη τρόπων πρόληψης της δημιουργίας αποβλήτων τροφίμων στο πλαίσιο των προγραμμάτων τους για την πρόληψη της δημιουργίας αποβλήτων. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να μετρούν την πρόοδο που σημειώνεται στη μείωση των αποβλήτων τροφίμων. [..]

(34) Η πρόληψη της δημιουργίας απορριμμάτων θα πρέπει να αποτελεί κοινή προσπάθεια των αρμόδιων αρχών, των παραγωγών και των καταναλωτών. Οι καταναλωτές θα πρέπει να ενθαρρυνθούν να αλλάξουν τη συμπεριφορά τους, μεταξύ άλλων μέσω της παιδείας και της ευαισθητοποίησης, ενώ οι παραγωγοί θα πρέπει να προωθούν τη βιώσιμη χρήση και να συμβάλλουν στην κατάλληλη διαχείριση του τέλους του κύκλου ζωής των προϊόντων τους.»

Το άρθρο 3 παρ. 12 της Οδηγίας περιέχει τον ακριβή ορισμό της «πρόληψης», ως εξής:

12. «πρόληψη»: τα μέτρα τα οποία λαμβάνονται πριν μία ουσία, υλικό ή προϊόν καταστούν απόβλητα, και τα οποία μειώνουν: α) την ποσότητα των αποβλήτων, μέσω επαναχρησιμοποίησης ή παράτασης της διάρκειας ζωής των προϊόντων, β) τις αρνητικές επιπτώσεις των παραγόμενων αποβλήτων στο περιβάλλον και την ανθρώπινη υγεία, ή γ) την περιεκτικότητα των υλικών και προϊόντων σε επικίνδυνες ουσίες.

Περαιτέρω, το άρθρο 4 της Οδηγίας κατατάσσει την πρόληψη στην κορυφή της πυραμίδας ιεράρχησης μεταξύ των μεθόδων διαχείρισης, ως εξής:

Πρόληψη Προετοιμασία για επαναχρησιμοποίηση Ανακύκλωση Άλλου είδους ανάκτηση, πχ. ανάκτηση ενέργειας και Διάθεση.

Η Οδηγία δεν εξαντλείται απλώς σε γενικόλογα ευχολόγια σχετικά με τα μέτρα πρόληψης, αλλά αντίθετα, μέσω του άρθρου 9, ορίζει αναλυτικά το ελάχιστο περιεχόμενο και τους επιδιωκόμενους σκοπούς των μέτρων, ως εξής:

«Άρθρο 9

Πρόληψη αποβλήτων

1. Τα κράτη μέλη λαμβάνουν μέτρα για την πρόληψη της δημιουργίας αποβλήτων. Τα εν λόγω μέτρα, κατ’ ελάχιστο:

α) προωθούν και υποστηρίζουν μοντέλα βιώσιμης παραγωγής και κατανάλωσης·

β) ενθαρρύνουν τον σχεδιασμό, την παραγωγή και τη χρήση προϊόντων που διασφαλίζουν αποτελεσματική χρήση των πόρων και είναι ανθεκτικά (όσον αφορά, μεταξύ άλλων, τη διάρκεια ζωής τους και την απουσία προγραμματισμένης απαρχαίωσης), επισκευάσιμα, επαναχρησιμοποιήσιμα και αναβαθμίσιμα·

γ) στοχεύουν σε προϊόντα που περιέχουν πρώτες ύλες κρίσιμης σημασίας προκειμένου να μην μετατραπούν τα εν λόγω υλικά σε απόβλητα·

δ) ενθαρρύνουν την επαναχρησιμοποίηση των προϊόντων και τη θέσπιση συστημάτων για την προώθηση των δραστηριοτήτων επισκευής και επαναχρησιμοποίησης, μεταξύ άλλων ιδίως για τον ηλεκτρικό και ηλεκτρονικό εξοπλισμό, τα προϊόντα κλωστοϋφαντουργίας και τα έπιπλα, καθώς και για τις συσκευασίες και τα υλικά και προϊόντα δομικών κατασκευών·

ε) ενθαρρύνουν, ανάλογα με την περίπτωση και με την επιφύλαξη των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας, τη διαθεσιμότητα ανταλλακτικών, εγχειριδίων οδηγιών, τεχνικών πληροφοριών ή άλλων εργαλείων, εξοπλισμού ή λογισμικού για την επισκευή και επαναχρησιμοποίηση προϊόντων, χωρίς να τίθενται σε κίνδυνο η ποιότητά τους και η ασφάλεια στη χρήση τους·

στ) μειώνουν την παραγωγή αποβλήτων σε διαδικασίες που συνδέονται με τη βιομηχανική παραγωγή, την εξόρυξη ορυκτών, τη μεταποίηση, τις κατασκευές και τις κατεδαφίσεις, λαμβάνοντας υπόψη τις βέλτιστες διαθέσιμες τεχνικές·

ζ) μειώνουν τη δημιουργία αποβλήτων τροφίμων κατά την πρωτογενή παραγωγή, την επεξεργασία και τη μεταποίηση, το λιανικό εμπόριο και άλλες μορφές διανομής τροφίμων, σε εστιατόρια και υπηρεσίες εστίασης καθώς και στα νοικοκυριά, ως συμβολή στην επίτευξη των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών για μείωση κατά 50 % της κατά κεφαλήν παγκόσμιας σπατάλης τροφίμων σε επίπεδο λιανικής πώλησης και καταναλωτή, και για μείωση των απωλειών τροφίμων κατά μήκος της αλυσίδας παραγωγής και εφοδιασμού μέχρι το 2030·

η) ενθαρρύνουν τη δωρεά και την αναδιανομή τροφίμων για ανθρώπινη κατανάλωση, με προτεραιότητα στη διατροφή του ανθρώπου έναντι της χρήσης ως ζωοτροφών και στην εκ νέου μεταποίηση σε προϊόντα που δεν προορίζονται για διατροφή·

θ) προωθούν τη μείωση της περιεκτικότητας των υλικών και των προϊόντων σε επικίνδυνες ουσίες, με την επιφύλαξη εναρμονισμένων σε επίπεδο Ένωσης νομικών απαιτήσεων σχετικά με τα εν λόγω υλικά και προϊόντα, και εξασφαλίζουν ότι από τις 5 Ιανουαρίου 2021 κάθε προμηθευτής αντικειμένου όπως ορίζεται στο άρθρο 3 σημείο 33 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1907/2006 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου κοινοποιεί στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Χημικών Προϊόντων πληροφορίες σύμφωνα με το άρθρο 33 παράγραφος 1 του εν λόγω κανονισμού·

ι) μειώνουν την παραγωγή αποβλήτων, και ιδίως αποβλήτων που δεν ενδείκνυνται για προετοιμασία για επαναχρησιμοποίηση ή για ανακύκλωση·

ια) προσδιορίζουν τα προϊόντα που αποτελούν τις βασικές πηγές απορριμμάτων, κυρίως στο φυσικό και στο θαλάσσιο περιβάλλον, και λαμβάνουν κατάλληλα μέτρα για την πρόληψη και τη μείωση της δημιουργίας απορριμμάτων από τα προϊόντα αυτά· τα κράτη μέλη που αποφασίζουν να εφαρμόσουν την υποχρέωση αυτή μέσω περιορισμών στην αγορά διασφαλίζουν ότι οι περιορισμοί αυτοί είναι αναλογικοί και δεν εισάγουν διακρίσεις·

ιβ) στοχεύουν στην ανάσχεση της δημιουργίας θαλάσσιων απορριμμάτων, ως συνεισφορά στον Στόχο Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών για την πρόληψη και τη σημαντική μείωση της θαλάσσιας ρύπανσης κάθε είδους· και

ιγ) αναπτύσσουν και υποστηρίζουν ενημερωτικές εκστρατείες για την ευαισθητοποίηση σχετικά με την πρόληψη της δημιουργίας αποβλήτων και της ρίψης απορριμμάτων.

2. Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Χημικών Προϊόντων καταρτίζει βάση δεδομένων για τα στοιχεία που του υποβάλλονται σύμφωνα με την παράγραφο 1 στοιχείο θ) το αργότερο έως τις 5 Ιανουαρίου 2020 και την τηρεί. Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Χημικών Προϊόντων επιτρέπει την πρόσβαση των φορέων επεξεργασίας αποβλήτων στην εν λόγω βάση δεδομένων. Παρέχει επίσης πρόσβαση στη βάση αυτή στους καταναλωτές, κατόπιν αιτήματος.

3. Τα κράτη μέλη παρακολουθούν και αξιολογούν την εφαρμογή των μέτρων πρόληψης των αποβλήτων. Για τον σκοπό αυτό, χρησιμοποιούν κατάλληλους ποιοτικούς ή ποσοτικούς δείκτες και στόχους, ιδίως όσον αφορά την ποσότητα δημιουργούμενων αποβλήτων.

4. Τα κράτη μέλη παρακολουθούν και αξιολογούν την εφαρμογή των μέτρων τους για την επαναχρησιμοποίηση, αποτιμώντας την επαναχρησιμοποίηση με βάση την κοινή μεθοδολογία την οποία ορίζει η εκτελεστική πράξη που αναφέρεται στην παράγραφο 7,

αρχής γενομένης από το πρώτο πλήρες ημερολογιακό έτος μετά την έγκριση της εν λόγω εκτελεστικής πράξης.

5. Τα κράτη μέλη παρακολουθούν και αξιολογούν την εφαρμογή των μέτρων που λαμβάνουν για την πρόληψη των αποβλήτων τροφίμων μέσω της μέτρησης των επιπέδων αποβλήτων τροφίμων με βάση τη μεθοδολογία την οποία ορίζει η εκτελεστική πράξη που αναφέρεται στην παράγραφο 8, αρχής γενομένης από το πρώτο πλήρες ημερολογιακό έτος μετά την έγκριση της εν λόγω εκτελεστικής πράξης.

6. Έως τις 31 Δεκεμβρίου 2023, η Επιτροπή εξετάζει τα στοιχεία για τη σπατάλη τροφίμων που παρέχονται από τα κράτη μέλη σύμφωνα με το άρθρο 37 παράγραφος 3, προκειμένου να εξετάσει τη σκοπιμότητα της δημιουργίας, σε επίπεδο Ένωσης, στόχου για τη μείωση των αποβλήτων τροφίμων έως το 2030 με βάση τα στοιχεία που υποβάλλονται από τα κράτη μέλη σύμφωνα με την κοινή μεθοδολογία που θεσπίζεται δυνάμει της παραγράφου 8 του παρόντος άρθρου. Για τον σκοπό αυτόν, η Επιτροπή υποβάλλει έκθεση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο συνοδευόμενη, εφόσον κρίνεται σκόπιμο, από νομοθετική πρόταση.

7. Η Επιτροπή εκδίδει εκτελεστικές πράξεις για τον καθορισμό δεικτών για τη μέτρηση της συνολικής προόδου στην εφαρμογή των μέτρων πρόληψης των αποβλήτων και εκδίδει, έως τις 31 Μαρτίου 2019, εκτελεστική πράξη με την οποία θεσπίζεται κοινή μεθοδολογία για την έκθεση σχετικά με την επαναχρησιμοποίηση των προϊόντων. Οι εν λόγω εκτελεστικές πράξεις εκδίδονται σύμφωνα με τη διαδικασία εξέτασης στην οποία παραπέμπει το άρθρο 39 παράγραφος 2.

8. Έως τις 31 Μαρτίου 2019, η Επιτροπή εκδίδει, με βάση την έκβαση των εργασιών της πλατφόρμας της ΕΕ για την απώλεια και τη σπατάλη τροφίμων, κατ’ εξουσιοδότηση πράξη σύμφωνα με το άρθρο 38α για τη συμπλήρωση της παρούσας οδηγίας με τη θέσπιση μιας κοινής μεθοδολογίας και ελάχιστων απαιτήσεων ποιότητας για την ομοιόμορφη μέτρηση των επιπέδων αποβλήτων τροφίμων.

9. Έως τις 31 Δεκεμβρίου 2024, η Επιτροπή μελετά τα στοιχεία σχετικά με την επαναχρησιμοποίηση που της διαβιβάζουν τα κράτη μέλη σύμφωνα με το άρθρο 37 παράγραφος 3, προκειμένου να εξετάσει τη σκοπιμότητα της λήψης μέτρων που ενθαρρύνουν την επαναχρησιμοποίηση των προϊόντων, συμπεριλαμβανομένου του καθορισμού ποσοτικών στόχων. Η Επιτροπή εξετάζει επίσης τη σκοπιμότητα της θέσπισης άλλων μέτρων πρόληψης των αποβλήτων, συμπεριλαμβανομένων στόχων μείωσης των αποβλήτων. Για τον σκοπό αυτό, η Επιτροπή υποβάλλει έκθεση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο, συνοδευόμενη από νομοθετική πρόταση, εφόσον κρίνεται σκόπιμο.»

Τα εν λόγω μέτρα πρόληψης θα πρέπει να εντάσσονται σε αντίστοιχα προγράμματα μείωσης/πρόληψης των αποβλήτων, όπως απαιτείται από το άρθρο 29 της Οδηγίας, και συγκεκριμένα:

«Άρθρο 29

Προγράμματα για την πρόληψη της δημιουργίας αποβλήτων

1. Τα κράτη μέλη εκπονούν προγράμματα για την πρόληψη της δημιουργίας αποβλήτων στα οποία περιλαμβάνονται, κατ’ ελάχιστο, τα μέτρα πρόληψης της δημιουργίας αποβλήτων που καθορίζονται στο άρθρο 9 παράγραφος 1, σύμφωνα με τα άρθρα 1 και 4.

Τα προγράμματα αυτά ενσωματώνονται στα σχέδια διαχείρισης αποβλήτων που απαιτούνται δυνάμει του άρθρου 28 ή σε άλλα προγράμματα περιβαλλοντικής πολιτικής, ανάλογα με την περίπτωση, ή λειτουργούν ως ανεξάρτητα προγράμματα. Στην περίπτωση που ένα τέτοιο πρόγραμμα ενσωματωθεί στο σχέδιο διαχείρισης αποβλήτων ή στα εν λόγω άλλα προγράμματα, οι στόχοι και τα μέτρα για την πρόληψη της δημιουργίας αποβλήτων προσδιορίζονται σαφώς.

2. Κατά την κατάρτιση των προγραμμάτων αυτών, τα κράτη μέλη, κατά περίπτωση, περιγράφουν τη συμβολή των μέσων και των μέτρων που απαριθμούνται στο παράρτημα IVα στην πρόληψη δημιουργίας αποβλήτων και αξιολογούν τη χρησιμότητα των παραδειγμάτων των μέτρων που αναφέρονται στο παράρτημα IV ή άλλων ενδεδειγμένων μέτρων.

Τα προγράμματα περιγράφουν επίσης τα υφιστάμενα μέτρα πρόληψης δημιουργίας αποβλήτων και τη συμβολή τους στην πρόληψη της δημιουργίας αποβλήτων.

Ο στόχος και τα μέτρα αυτά αποσκοπούν στη ρήξη της σχέσης μεταξύ οικονομικής ανάπτυξης και περιβαλλοντικών επιπτώσεων που συνδέονται με την παραγωγή αποβλήτων.

2α. Τα κράτη μέλη θεσπίζουν ειδικά προγράμματα πρόληψης της δημιουργίας αποβλήτων τροφίμων στο πλαίσιο των προγραμμάτων τους για την πρόληψη της δημιουργίας αποβλήτων που αναφέρονται στο παρόν άρθρο.

5. Η Επιτροπή δημιουργεί ένα σύστημα για την ανταλλαγή πληροφοριών σε σχέση με τις βέλτιστες πρακτικές όσον αφορά την πρόληψη των αποβλήτων και αναπτύσσει κατευθυντήριες γραμμές προς στήριξη των κρατών μελών στην προετοιμασία των προγραμμάτων.»

Σύμφωνα με το άρθρο 30 της Οδηγίας, τόσο τα σχέδια διαχείρισης αποβλήτων όσο και τα προγράμματα πρόληψης δημιουργίας αποβλήτων θα πρέπει να αξιολογούνται και να αναθεωρούνται, εφόσον ενδείκνυται ή απαιτείται, τουλάχιστον ανά εξαετία. Επίσης, το άρθρο 31 της Οδηγίας επιβάλλει τη συμμετοχή των ενδιαφερομένων, των αρχών και του ευρέος κοινού στην εκπόνηση των προγραμμάτων πρόληψης δημιουργίας αποβλήτων καθώς και το δικαίωμα πρόσβασης σε αυτά μετά την εκπόνησή τους, περιλαμβανομένης της υποχρέωσης ανάρτησής τους σε ιστοχώρο στον οποίο θα έχει ελεύθερη πρόσβαση το κοινό.

Το Παράρτημα IV της Οδηγίας παρουσιάζει αναλυτικά τα παραδείγματα μέτρων πρόληψης για τη διαχείριση των αποβλήτων, ως ακολούθως:

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ IV

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΜΕΤΡΩΝ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΤΗΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΠΟΥ ΑΝΑΦΕΡΟΝΤΑΙ ΣΤΟ ΑΡΘΡΟ 29

Μέτρα που μπορεί να επηρεάσουν τις προϋποθέσεις-πλαίσια σχετικά με την παραγωγή αποβλήτων

1. Χρήση μέτρων σχεδιασμού ή άλλα οικονομικά μέσα που προάγουν την αποτελεσματική χρήση των πόρων.

2. Προαγωγή της έρευνας και ανάπτυξης στον τομέα της επίτευξης καθαρότερων προϊόντων και τεχνολογιών που παράγουν λιγότερα απόβλητα καθώς και διανομή και χρήση των αποτελεσμάτων της εν λόγω έρευνας και ανάπτυξης.

3. Ανάπτυξη αποτελεσματικών και χρήσιμων δεικτών για τις περιβαλλοντικές πιέσεις που συνδέονται με την παραγωγή αποβλήτων με στόχο τη συμβολή στην πρόληψη παραγωγής αποβλήτων σε όλα τα επίπεδα, από τις συγκρίσεις προϊόντων σε κοινοτικό επίπεδο μέχρι δράσεις που αναλαμβάνονται με πρωτοβουλίες των τοπικών αρχών και μέτρα σε εθνικό επίπεδο.

Μέτρα που μπορεί να επηρεάσουν τις φάσεις σχεδιασμού, παραγωγής και διανομής

4. Προαγωγή του οικολογικού σχεδιασμού (συστηματική ενσωμάτωση περιβαλλοντικών μελημάτων στον σχεδιασμό προϊόντων με στόχο τη βελτίωση των περιβαλλοντικών επιδόσεων του προϊόντος καθ’ όλο τον κύκλο της ζωής του).

5. Παροχή πληροφοριών για τεχνικές πρόληψης της δημιουργίας αποβλήτων προκειμένου να διευκολυνθεί η εφαρμογή των βέλτιστων διαθέσιμων τεχνικών από τη βιομηχανία.

6. Οργάνωση της εκπαίδευσης των αρμόδιων αρχών όσον αφορά την εισαγωγή των απαιτήσεων πρόληψης της δημιουργίας αποβλήτων στις άδειες που εκδίδονται δυνάμει της παρούσας οδηγίας και της οδηγίας 96/61/ΕΚ.

7. Ένταξη μέτρων πρόληψης της παραγωγής αποβλήτων σε εγκαταστάσεις που δεν υπάγονται στην οδηγία 96/61/ΕΚ. Ανάλογα με την περίπτωση, στα μέτρα αυτά μπορεί να περιλαμβάνονται και αξιολογήσεις ή σχέδια πρόληψης της δημιουργίας αποβλήτων.

8. Προσφυγή σε εκστρατείες ευαισθητοποίησης ή παροχή στήριξης στις επιχειρήσεις με οικονομικά, συμβουλευτικά ή άλλα μέσα. Τα μέτρα αυτά μπορεί να είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικά στις περιπτώσεις που αφορούν μικρομεσαίες επιχειρήσεις και λειτουργούν μέσω καθιερωμένων δικτύων επιχειρήσεων.

9. Προσφυγή σε εθελοντικές συμφωνίες, επιτροπές καταναλωτών/παραγωγών, ή τομεακές διαπραγματεύσεις έτσι ώστε οι σχετικές επιχειρήσεις ή βιομηχανικοί κλάδοι να καταρτίσουν τα δικά τους σχέδια ή στόχους πρόληψης της δημιουργίας αποβλήτων ή να διορθώσουν τα προϊόντα ή τις συσκευασίες που παράγουν απόβλητα.

10. Προαγωγή αξιόπιστων συστημάτων περιβαλλοντικής διαχείρισης, συμπεριλαμβανομένου του EMAS και του ISO 14001.

Μέτρα που μπορεί να επηρεάσουν τις φάσεις κατανάλωσης και χρήσης

11. Οικονομικά μέσα, όπως κίνητρα για καθαρές προμήθειες ή καθιέρωση υποχρεωτικής πληρωμής από τους καταναλωτές για συγκεκριμένα αντικείμενα ή στοιχεία συσκευασίας που θα μπορούσαν αλλιώς να διατίθενται δωρεάν.

12. Προσφυγή σε εκστρατείες ευαισθητοποίησης και παροχής πληροφοριών που απευθύνονται στο ευρύ κοινό ή σε ειδικές ομάδες καταναλωτών.

13. Προαγωγή αξιόπιστων οικολογικών σημάτων.

14. Συμφωνίες με τη βιομηχανία, όπως η χρήση επιτροπών προϊόντων όπως εκείνες που συγκροτούνται στο πλαίσιο των Ολοκληρωμένων Πολιτικών Προϊόντων ή με λιανοπωλητές, για τη διάθεση πληροφοριών σχετικά με την πρόληψη της δημιουργίας αποβλήτων και με προϊόντα που έχουν λιγότερες επιπτώσεις στο περιβάλλον.

15. Στο πλαίσιο δημόσιων και εταιρικών προμηθειών, ενσωμάτωση των περιβαλλοντικών κριτηρίων και των κριτηρίων πρόληψης της δημιουργίας αποβλήτων σε δημοπρασίες και συμβάσεις, σύμφωνα με το Εγχειρίδιο για Περιβαλλοντικές Δημόσιες Προμήθειες που δημοσίευσε η Επιτροπή στις 29 Οκτωβρίου 2004.

16. Προαγωγή της επαναχρησιμοποίησης ή/και επιδιόρθωσης κατάλληλων απορριφθέντων προϊόντων ή των συστατικών στοιχείων τους, ιδίως μέσω της χρήσης εκπαιδευτικών ή οικονομικών μέτρων, μέτρων εφοδιαστικής ή άλλων μέτρων, όπως η παροχή στήριξης σε διαπιστευμένα δίκτυα επισκευής και επαναχρησιμοποίησης ή στη σύστασή τους, ιδίως σε πυκνοκατοικημένες περιοχές.»

Τέλος, στο Παράρτημα IVα απαριθμούνται παραδείγματα οικονομικών μέσων και άλλων μέτρων για την παροχή κινήτρων εφαρμογής της ιεράρχησης των αποβλήτων.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ IVα

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΜΕΣΩΝ ΚΑΙ ΑΛΛΩΝ ΜΕΤΡΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΟΧΗ ΚΙΝΗΤΡΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ ΙΕΡΑΡΧΗΣΗΣ ΤΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΟΠΩΣ ΟΡΙΖΕΤΑΙ ΣΤΟ ΑΡΘΡΟ 4 ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ 3 (*)

1. τέλη και περιορισμοί για την υγειονομική ταφή και αποτέφρωση των αποβλήτων, που παρέχουν κίνητρα για την πρόληψη και την ανακύκλωση και διατηρούν την υγειονομική ταφή ως τη λιγότερο προτιμώμενη επιλογή για τη διαχείριση των αποβλήτων

2. προγράμματα «πληρώνω όσο πετάω», που χρεώνουν τους παραγωγούς αποβλήτων με βάση την πραγματική ποσότητα των παραγόμενων αποβλήτων και προσφέρουν κίνητρα για διαχωρισμό στην πηγή των ανακυκλώσιμων αποβλήτων και για τη μείωση των μεικτών αποβλήτων

3. φορολογικά κίνητρα για τη δωρεά προϊόντων, ιδίως τροφίμων

4. προγράμματα διευρυμένης ευθύνης του παραγωγού για διάφορους τύπους αποβλήτων, και μέτρα για την αύξηση της αποτελεσματικότητας, της οικονομικής αποδοτικότητας και της διακυβέρνησής τους

5. προγράμματα καταβολής εγγύησης-επιστροφής και άλλα μέτρα που ενθαρρύνουν την αποτελεσματική συλλογή χρησιμοποιημένων προϊόντων και υλικών

6. ορθός σχεδιασμός των επενδύσεων σε υποδομές διαχείρισης αποβλήτων, μεταξύ άλλων μέσω των ταμείων της Ένωσης

7. βιώσιμες δημόσιες συμβάσεις για την ενθάρρυνση της καλύτερης διαχείρισης των αποβλήτων και τη χρήση ανακυκλωμένων προϊόντων και υλικών

8. σταδιακή κατάργηση επιδοτήσεων που δεν είναι σύμφωνες με την ιεράρχηση των αποβλήτων

9. χρήση φορολογικών μέτρων ή άλλων μέσων για την προώθηση της αποδοχής προϊόντων και υλικών που έχουν προετοιμαστεί για επαναχρησιμοποίηση ή ανακύκλωση

10. υποστήριξη της έρευνας και καινοτομίας σε προηγμένες τεχνολογίες ανακύκλωσης και ανακατασκευής

11. χρήση των βέλτιστων διαθέσιμων τεχνικών επεξεργασίας αποβλήτων

12. οικονομικά κίνητρα για τις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές, ιδίως για την προώθηση της πρόληψης της παραγωγής αποβλήτων και την ευρύτερη χρήση προγραμμάτων χωριστής συλλογής, με παράλληλη αποφυγή της υποστήριξης για υγειονομική ταφή και αποτέφρωση

13. εκστρατείες ευαισθητοποίησης του κοινού, ιδίως για τη χωριστή συλλογή, την πρόληψη της δημιουργίας αποβλήτων και τη μείωση των απορριμμάτων, και ενσωμάτωση των θεμάτων αυτών στην εκπαίδευση και την κατάρτιση

14. συστήματα συντονισμού, μεταξύ άλλων με ψηφιακά μέσα, μεταξύ όλων των αρμόδιων δημόσιων αρχών που συμμετέχουν στη διαχείριση των αποβλήτων

15. προώθηση διαρκούς διαλόγου και συνεργασίας μεταξύ όλων των συμφεροντούχων όσον αφορά τη διαχείριση των αποβλήτων, και ενθάρρυνση για τη σύναψη εθελοντικών συμφωνιών και την υποβολή στοιχείων από τις επιχειρήσεις, σχετικά με τα απόβλητα.

(*) Τα εν λόγω μέσα και μέτρα μπορούν να παρέχουν κίνητρα για την πρόληψη της δημιουργίας αποβλήτων, που αποτελεί την κορυφαία βαθμίδα της ιεράρχησης των αποβλήτων, και στο παράρτημα IV παρατίθεται πλήρης κατάλογος πιο συγκεκριμένων παραδειγμάτων μέτρων πρόληψης της δημιουργίας αποβλήτων.

Οδηγία 94/62/ΕΚ για τη συσκευασία και τα απορρίμματα συσκευασίας

Η Οδηγία, όπως τροποποιήθηκε τελευταία από την Οδηγία (ΕΕ) 2018/852, αποσκοπεί στην εναρμόνιση των εθνικών μέτρων που αφορούν στη διαχείριση των συσκευασιών και των απορριμμάτων συσκευασίας, προκειμένου, αφενός, να προληφθούν και να μειωθούν οι επιπτώσεις τους επί του περιβάλλοντος όλων των κρατών μελών καθώς και των τρίτων χωρών, εξασφαλίζοντας, με τον τρόπο αυτό, υψηλό επίπεδο προστασίας του περιβάλλοντος, και, αφετέρου, να διασφαλιστεί η λειτουργία της εσωτερικής αγοράς και να αποφευχθούν εμπόδια στο εμπόριο, καθώς και στρεβλώσεις και περιορισμοί του ανταγωνισμού εντός της Κοινότητας.

Και η Οδηγία για τη συσκευασία θέτει ως πρώτη προτεραιότητα την πρόληψη, ορίζοντας στο άρθρο 1(2) ότι τα μέτρα που θεσπίζονται αποσκοπούν, κατά πρώτη προτεραιότητα, στην πρόληψη της δημιουργίας απορριμμάτων συσκευασίας και, ως περαιτέρω θεμελιώδεις αρχές, στην επαναχρησιμοποίηση των συσκευασιών, στην ανακύκλωση και σε άλλες μορφές ανάκτησης των απορριμμάτων συσκευασίας και, ως εκ τούτου, στη μείωση της τελικής διάθεσης των απορριμμάτων αυτών, προκειμένου να συμβάλει στη μετάβαση προς μια κυκλική οικονομία.

Το άρθρο 4 της Οδηγίας ορίζει αναλυτικά τόσο την έννοια όσο και το περιεχόμενο των μέτρων πρόληψης δημιουργίας απορριμμάτων συσκευασίας, ορίζοντας ότι:

«Άρθρο 4

Πρόληψη

1. Τα κράτη μέλη εξασφαλίζουν ότι, παράλληλα με τα μέτρα που λαμβάνονται σύμφωνα με το άρθρο 9, εφαρμόζονται και άλλα προληπτικά μέτρα για την πρόληψη της παραγωγής απορριμμάτων συσκευασίας και την ελαχιστοποίηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων των συσκευασιών.

Αυτά τα άλλα προληπτικά μέτρα μπορούν να συνίστανται σε εθνικά προγράμματα, κίνητρα μέσω προγραμμάτων διευρυμένης ευθύνης του παραγωγού προκειμένου να ελαχιστοποιείται η περιβαλλοντική επίπτωση της συσκευασίας, ή παρεμφερείς δράσεις οι οποίες υιοθετούνται, εφόσον χρειάζεται, σε συνεννόηση με τους οικονομικούς παράγοντες, τις οργανώσεις καταναλωτών και τις περιβαλλοντικές οργανώσεις, και σχεδιάζονται έτσι ώστε

να συγκεντρώνουν και να αξιοποιούν τις πολλαπλές πρωτοβουλίες που αναλαμβάνονται εντός των κρατών μελών όσον αφορά την πρόληψη.

Τα κράτη μέλη χρησιμοποιούν οικονομικά μέσα και άλλα μέτρα, με σκοπό την παροχή κινήτρων για την εφαρμογή της ιεράρχησης των αποβλήτων, όπως εκείνα που αναφέρονται στο παράρτημα IVα της οδηγίας 2008/98/ΕΚ ή άλλα κατάλληλα μέσα και μέτρα.

1α. Τα κράτη μέλη λαμβάνουν μέτρα για τη σταθερή μείωση της κατανάλωσης λεπτών πλαστικών σακουλών μεταφοράς στο έδαφός τους.

Τα μέτρα αυτά μπορούν να περιλαμβάνουν τη θέσπιση εθνικών στόχων μείωσης, τη διατήρηση ή εισαγωγή οικονομικών μέσων καθώς και την επιβολή περιορισμών εμπορίας κατά παρέκκλιση από το άρθρο 18, εφόσον οι περιορισμοί αυτοί είναι αναλογικοί και δεν εισάγουν διακρίσεις.

Τα μέτρα αυτά μπορεί να διαφέρουν ανάλογα με τον περιβαλλοντικό αντίκτυπο της ανάκτησης ή διάθεσης των λεπτών πλαστικών σακουλών μεταφοράς, τις δυνατότητες ανακύκλωσης και λιπασματοποίησής τους, την ανθεκτικότητά τους ή τη συγκεκριμένη χρήση για την οποία προορίζονται.

Τα κράτη μέλη λαμβάνουν ένα ή αμφότερα από τα κατωτέρω μέτρα:

α) λήψη μέτρων που εξασφαλίζουν ότι το ετήσιο επίπεδο κατανάλωσης δεν θα υπερβαίνει τις 90 λεπτές πλαστικές σακούλες μεταφοράς κατά κεφαλήν το αργότερο στις 31 Δεκεμβρίου 2019 και τις 40 λεπτές πλαστικές σακούλες μεταφοράς κατά κεφαλήν το αργότερο στις 31 Δεκεμβρίου 2025, ή ισοδύναμους στόχους εκφρασμένους σε βάρος. Οι πολύ λεπτές πλαστικές σακούλες μεταφοράς μπορούν να εξαιρούνται από τους εθνικούς στόχους κατανάλωσης,

β) έκδοση πράξεων που εξασφαλίζουν ότι, το αργότερο στις 31 Δεκεμβρίου 2018, οι λεπτές πλαστικές σακούλες μεταφοράς δεν θα παρέχονται δωρεάν στα σημεία πώλησης εμπορευμάτων ή προϊόντων, εκτός αν τεθούν σε εφαρμογή εξίσου αποτελεσματικά μέσα. Οι πολύ λεπτές πλαστικές σακούλες μεταφοράς μπορούν να εξαιρούνται από τις εν λόγω πράξεις.

Από 27 Μαΐου 2018 τα κράτη μέλη θα υποβάλλουν στοιχεία σχετικά με την ετήσια κατανάλωση λεπτών πλαστικών σακουλών μεταφοράς όταν υποβάλλουν στοιχεία για τις συσκευασίες και τα απόβλητα συσκευασίας στην Επιτροπή σύμφωνα με το άρθρο 12.

Έως 27 Μαΐου 2016 η Επιτροπή εκδίδει εκτελεστική πράξη για τον καθορισμό της μεθόδου υπολογισμού της ετήσιας κατά κεφαλήν κατανάλωσης λεπτών πλαστικών σακουλών μεταφοράς και για την προσαρμογή των μορφότυπων υποβολής στοιχείων που εγκρίνονται σύμφωνα με το άρθρο 12 παράγραφος 3.

Η εν λόγω εκτελεστική πράξη εκδίδεται σύμφωνα με την κανονιστική διαδικασία στην οποία παραπέμπει το άρθρο 21 παράγραφος 2.

1β. Με την επιφύλαξη του άρθρου 15, τα κράτη μέλη μπορούν να λαμβάνουν μέτρα, όπως η χρησιμοποίηση οικονομικών μέσων και εθνικών στόχων μείωσης, όσον αφορά οποιοδήποτε είδος πλαστικής σακούλας μεταφοράς, ανεξάρτητα από το πάχος του τοιχώματος.

1γ. Η Επιτροπή και τα κράτη μέλη, τουλάχιστον κατά το πρώτο έτος μετά την 27η Νοεμβρίου 2016, ενθαρρύνουν ενεργά τη διοργάνωση εκστρατειών για την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού όσον αφορά τις δυσμενείς περιβαλλοντικές επιπτώσεις της υπερβολικής χρήσης λεπτών πλαστικών σακουλών μεταφοράς.

2. Η Επιτροπή συμβάλλει στην προαγωγή της πρόληψης ενθαρρύνοντας την ανάπτυξη κατάλληλων ευρωπαϊκών προτύπων, σύμφωνα με το άρθρο 10. Τα πρότυπα αποσκοπούν στην ελαχιστοποίηση της περιβαλλοντικής επίπτωσης της συσκευασίας σύμφωνα με τα άρθρα 9 και 10.»

Τέλος, σύμφωνα με το άρθρο 14 της Οδηγίας, τα κράτη μέλη περιλαμβάνουν στα σχέδια διαχείρισης και στα προγράμματα πρόληψης δημιουργίας αποβλήτων ειδικό κεφάλαιο για τη διαχείριση των συσκευασιών και των απορριμμάτων συσκευασιών.

Οδηγία (ΕΕ) 2019/904 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 5ης Ιουνίου 2019, σχετικά με τη μείωση των επιπτώσεων ορισμένων πλαστικών προϊόντων στο περιβάλλον

Η παρούσα Οδηγία – όπως άλλωστε και η Οδηγία-πλαίσιο για τα απόβλητα, αποδίδει ιδιαίτερη σημασία στην πρόληψη, όπως φαίνεται άλλωστε ήδη στο σχετικό προοίμιο, όπου τονίζεται – μεταξύ άλλων – ότι η Οδηγία προωθεί κυκλικές προσεγγίσεις που δίνουν προτεραιότητα σε βιώσιμα και μη τοξικά επαναχρησιμοποιήσιμα προϊόντα και συστήματα επαναχρησιμοποίησης αντί των προϊόντων μίας χρήσης, με στόχο κυρίως τη μείωση της ποσότητας των αποβλήτων. Η πρόληψη αποβλήτων βρίσκεται στην κορυφή της ιεράρχησης όσον αφορά τα απόβλητα κατά την οδηγία 2008/98/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου.

Στόχος της Οδηγίας, σύμφωνα με το άρθρο 1, είναι η πρόληψη και η μείωση του αντίκτυπου ορισμένων πλαστικών προϊόντων στο περιβάλλον, ιδίως στο υδάτινο περιβάλλον, και στην ανθρώπινη υγεία, καθώς και η προώθηση της μετάβασης σε κυκλική οικονομία με καινοτόμα και βιώσιμα επιχειρηματικά μοντέλα, προϊόντα και υλικά, συμβάλλοντας έτσι στην αποδοτική λειτουργία της εσωτερικής αγοράς.

Περαιτέρω, σύμφωνα με το άρθρο 4, τα κράτη μέλη λαμβάνουν τα αναγκαία μέτρα για την επίτευξη φιλόδοξης και σταθερής μείωσης της κατανάλωσης των πλαστικών προϊόντων μίας χρήσης που απαριθμούνται στο μέρος Α του παραρτήματος (κυπελάκια και περιέκτες τροφίμων), σύμφωνα με τους γενικούς στόχους της πολιτικής της Ένωσης για τα απόβλητα, και ειδικότερα για την πρόληψη της

δημιουργίας αποβλήτων, με απώτερο σκοπό την αισθητή αναστροφή των αυξητικών τάσεων στην κατανάλωση.

Τέλος, το άρθρο 11 προβλέπει τον συντονισμό και την εναρμόνιση των μέτρων που λαμβάνονται σύμφωνα με την παρούσα Οδηγία και με άλλα μέτρα, σχέδια και προγράμματα, μεταξύ άλλων και με τα προγράμματα πρόληψης αποβλήτων, ορίζοντας ότι:

Άρθρο 11

Συντονισμός των μέτρων

Με την επιφύλαξη του άρθρου 4 παράγραφος 1 πρώτο εδάφιο της παρούσας οδηγίας, κάθε κράτος μέλος διασφαλίζει ότι τα μέτρα που λαμβάνει για να μεταφέρει στο εθνικό δίκαιο και να εφαρμόσει την παρούσα οδηγία αποτελούν αναπόσπαστο μέρος και είναι συνεπή με τα προγράμματα μέτρων που θεσπίζονται σύμφωνα με το άρθρο 13 της οδηγίας 2008/56/ΕΚ για όσα κράτη μέλη έχουν θαλάσσια ύδατα, τα προγράμματα μέτρων που θεσπίζονται σύμφωνα με το άρθρο 11 της οδηγίας 2000/60/ΕΚ, τα σχέδια διαχείρισης αποβλήτων και τα προγράμματα πρόληψης αποβλήτων που θεσπίζονται σύμφωνα με τα άρθρα 28 και 29 της οδηγίας 2008/98/ΕΚ και τα σχέδια παραλαβής και διαχείρισης αποβλήτων που θεσπίζονται δυνάμει της οδηγίας (ΕΕ) 2019/883.

ΕΘΝΙΚΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ

ΝΟΜΟΣ 4819/2021 (Α 129/23.7.2021) Ολοκληρωμένο πλαίσιο για τη διαχείριση των αποβλήτων Ενσωμάτωση των Οδηγιών 2018/851 και 2018/852 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 30ής Μαΐου 2018 για την τροποποίηση της Οδηγίας 2008/98/ΕΚ περί αποβλήτων και της Οδηγίας 94/62/ΕΚ περί συσκευασιών και απορριμμάτων συσκευασιών, πλαίσιο οργάνωσης του Ελληνικού Οργανισμού Ανακύκλωσης, διατάξεις για τα πλαστικά προϊόντα και την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος, χωροταξικές πολεοδομικές, ενεργειακές και συναφείς επείγουσες ρυθμίσεις Ο νόμος 4819/2021, ο οποίος δημοσιεύθηκε τον Ιούλιο 2021, αποτελεί το νέο ολοκληρωμένο νομοθετικό πλαίσιο για τη διαχείριση των αποβλήτων και την ανακύκλωση, ενσωματώνοντας τις Οδηγίες 2018/851 και 2018/852 στο εθνικό δίκαιο. Με τις διατάξεις του Μέρους Β ενσωματώνεται η Οδηγία 2008/98/ΕΚ περί αποβλήτων όπως έχει τροποποιηθεί με την Οδηγία (ΕΕ) 2018/851, ενώ με τις διατάξεις του Μέρους Γ ενσωματώνεται η Οδηγία 94/62/ΕΚ περί συσκευασιών και απορριμμάτων συσκευασιών όπως τροποποιήθηκε με την Οδηγία (ΕΕ) 2018/852.

Με τις διατάξεις του νέου νόμου 4819/2021 εισάγονται μεταρρυθμίσεις με τις οποίες επιδιώκεται η αναστροφή της πυραμίδας της ιεράρχησης στη διαχείριση αποβλήτων. Βασικοί άξονες είναι η πρόληψη της παραγωγής αποβλήτων, η μείωση των αρνητικών συνεπειών της παραγωγής και της διαχείρισης αποβλήτων, η αύξηση της προετοιμασίας για επαναχρησιμοποίηση και της ανακύκλωσης, ο περιορισμός του συνολικού αντικτύπου της χρήσης των πόρων και η βελτίωση της αποδοτικότητάς

τους, με στόχο τη μετάβαση σε μια κυκλική οικονομία. Επιπλέον επιδιώκεται η θέσπιση κανόνων για τα Προγράμματα Διευρυμένης Ευθύνης του Παραγωγού και την οργάνωση και λειτουργία Συστημάτων Εναλλακτικής Διαχείρισης, ενώ ρυθμίζονται ειδικότερα θέματα για τις συσκευασίες και την εναλλακτική διαχείριση αποβλήτων συσκευασίας. Πρόκειται για μια ολοκληρωμένη μεταρρυθμιστική παρέμβαση στο θεσμικό πλαίσιο, με την οποία οι διατάξεις περί αποβλήτων και εναλλακτικής διαχείρισης ενοποιούνται, εκσυγχρονίζονται και προσαρμόζονται στις απαιτήσεις της κυκλικής οικονομίας στο πλαίσιο των κατευθύνσεων και των οδηγιών της ΕΕ. .

Ειδικότερα, με τον νόμο 4819/2021 αντικαθίστανται διατάξεις του ν. 4042/2012 (Α’ 24) «Ποινική προστασία του περιβάλλοντος Εναρμόνιση με την Οδηγία 2008/99/ΕΚ Πλαίσιο παραγωγής και διαχείρισης αποβλήτων Εναρμόνιση με την Οδηγία 2008/98/ΕΚ Ρύθμιση θεμάτων Υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής» που αποτελούσε το προγενέστερο πλαίσιο για τη διαχείριση αποβλήτων, καθώς και διατάξεις του ν. 2939/2001 (Α’ 179) «Συσκευασίες και εναλλακτική διαχείριση των συσκευασιών και άλλων προϊόντων Ίδρυση Εθνικού Οργανισμού Εναλλακτικής Διαχείρισης Συσκευασιών».

Ειδικά για τις συσκευασίες και τα απόβλητα συσκευασιών, με τις διατάξεις του Μέρους Γ του ν. 4819/2021 θεσπίζονται μέτρα που αποσκοπούν, κατά προτεραιότητα, στην πρόληψη της δημιουργίας αποβλήτων συσκευασίας και, περαιτέρω, στην επαναχρησιμοποίηση των συσκευασιών, στην ανακύκλωση και σε άλλες μορφές ανάκτησης των αποβλήτων συσκευασίας και, ως εκ τούτου, στη μείωση της τελικής διάθεσης των αποβλήτων αυτών, εξασφαλίζοντας την προστασία του περιβάλλοντος, την ορθή λειτουργία της εσωτερικής αγοράς και την αποφυγή εμποδίων στο εμπόριο, καθώς και την αποφυγή στρεβλώσεων και περιορισμών στον ανταγωνισμό.

Ο νόμος παρέχει επίσης νομοθετική εξουσιοδότηση για την έκδοση σειράς υπουργικών και κοινών υπουργικών αποφάσεων που αφορούν στην αναλυτικότερη ρύθμιση επιμέρους θεμάτων, σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 72 και 92, για τις διατάξεις του Μέρους Β και Γ, αντίστοιχα.

Όσον αφορά ειδικά στην πρόληψη, η παρ. 11 του άρθρου 3 καθιερώνει τον ορισμό της «πρόληψης» σε πλήρη εναρμόνιση με την Οδηγία 2008/98/ΕΚ όπως έχει τροποποιηθεί με την Οδηγία 2018/851, ενώ το άρθρο 4 του νόμου μεταφέρει αποτελεσματικά το άρθρο 4 της Οδηγίας, καθορίζοντας την ιεράρχηση των δράσεων διαχείρισης, όπου η πρόληψη τίθεται ως πρώτη προτεραιότητα. Επίσης στα άρθρα 16 έως και 21 λαμβάνονται μέτρα πρόληψης δημιουργίας αποβλήτων, όπως για την προώθηση βιώσιμης παραγωγής και κατανάλωσης, την υποχρέωση ενημέρωσης περί επισκευάσιμων και αναβαθμίσιμων προϊόντων, τη δημιουργία Κέντρων Δημιουργικής Επαναχρησιμοποίησης Υλικών, την απαγόρευση καταστροφής προϊόντων, καθώς και ειδικότερα μέτρα για την πρόληψη και παρακολούθηση αποβλήτων τροφίμων. Το άρθρο 57 του ν. 4819/2021, μεταφέροντας το αντίστοιχο άρθρο 29 της Οδηγίας 2008/98/ΕΚ, εξειδικεύει περαιτέρω σχετικά με το Εθνικό Πρόγραμμα πρόληψης δημιουργίας αποβλήτων, ορίζοντας:

Άρθρο 57

Εθνικό Πρόγραμμα Πρόληψης Δημιουργίας Αποβλήτων 1. Το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας εκπονεί το Εθνικό Πρόγραμμα Πρόληψης Δημιουργίας Αποβλήτων στο οποίο περιλαμβάνονται, κατ’ ελάχιστο, τα μέτρα πρόληψης

της δημιουργίας αποβλήτων που καθορίζονται στα άρθρα 16 έως 21, σύμφωνα με τα άρθρα 1 και 4.

2. Το Εθνικό Πρόγραμμα Πρόληψης Δημιουργίας Αποβλήτων περιγράφει τη συμβολή των μέσων και των μέτρων που απαριθμούνται στο Παράρτημα IVα του Μέρους Β’ στην πρόληψη δημιουργίας αποβλήτων και αξιολογείται η χρησιμότητα των παραδειγμάτων των μέτρων που αναφέρονται στο Παράρτημα IV του Μέρους Β’ ή άλλων ενδεδειγμένων μέτρων. Το Πρόγραμμα περιγράφει τα υφιστάμενα μέτρα πρόληψης δημιουργίας αποβλήτων και τη συμβολή τους στην πρόληψη δημιουργίας αποβλήτων. Τα μέτρα αποσκοπούν στην αποσύνδεση της σχέσης μεταξύ οικονομικής ανάπτυξης και περιβαλλοντικών επιπτώσεων που συνδέονται με την παραγωγή αποβλήτων.

3. Το Εθνικό Πρόγραμμα Πρόληψης Δημιουργίας Αποβλήτων εγκρίνεται με Πράξη του Υπουργικού Συμβουλίου.

4. Το Εθνικό Πρόγραμμα Πρόληψης Δημιουργίας Αποβλήτων αξιολογείται από τη Γενική Γραμματεία Συντονισμού Διαχείρισης Αποβλήτων του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας τουλάχιστον ανά πενταετία και αναθεωρείται, εφόσον ενδείκνυται και εφόσον απαιτείται σύμφωνα με τα άρθρα 16 έως και 21 και 25.

Σύμφωνα με το άρθρο 57 το Εθνικό Πρόγραμμα Πρόληψης Δημιουργίας Αποβλήτων εγκρίνεται με Πράξη του Υπουργικού Συμβουλίου, αξιολογείται από τη Γενική Γραμματεία Συντονισμού Διαχείρισης Αποβλήτων του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας τουλάχιστον ανά πενταετία και αναθεωρείται, εφόσον ενδείκνυται.

Επίσης σύμφωνα με το άρθρο 78 του ν. 4819/2021, ο Ελληνικός Οργανισμός Ανακύκλωσης (Ε.Ο.ΑΝ.) εκπονεί και εφαρμόζει προγράμματα πρόληψης δημιουργίας αποβλήτων και εναλλακτικής διαχείρισης των αποβλήτων συσκευασιών. Τα προγράμματα αυτά αναφέρονται στην πρόληψη των ζημιογόνων για το περιβάλλον δράσεων που προέρχονται από τις συσκευασίες και τη διαχείριση των αποβλήτων των συσκευασιών και στη λήψη των ενδεδειγμένων μέτρων, σύμφωνα με τις γενικές αρχές του άρθρου 4 και το Εθνικό Πρόγραμμα Πρόληψης Αποβλήτων του άρθρου 57.

Σε ό,τι αφορά την πλαστική σακούλα μεταφοράς, στο άρθρο 79 του ν. 4819/2021 προβλέπεται η καταβολή από τους καταναλωτές περιβαλλοντικού τέλους ανά τεμάχιο πλαστικής σακούλας μεταφοράς ανεξαρτήτως πάχους τοιχώματος, με εξαίρεση τις βιοαποδομήσιμες (ή βιοαποικοδομήσιμες) και λιπασματοποιήσιμες πλαστικές σακούλες μεταφοράς της παρ. 15 του άρθρου 77. Το τέλος ορίζεται στο ποσό των επτά (7) λεπτών, μη συμπεριλαμβανομένου του ΦΠΑ.

Τέλος, με την Κ.Υ.Α. 180036/952/2017 «Καθορισμός μέτρων και κανόνων για τη μείωση της κατανάλωσης πλαστικών σακουλών μεταφοράς, σε συμμόρφωση με την οδηγία 2015/720/ΕΕ «για την τροποποίηση της οδηγίας 1994/62/ΕΚ με σκοπό τη μείωση της κατανάλωσης λεπτών πλαστικών σακουλών μεταφοράς» του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης της 29ης Απριλίου 2015» μεταφέρθηκαν στην εθνική έννομη τάξη οι διατάξεις της Οδηγίας 2015/720/ΕΕ.

Π.Υ.Σ. 39/2020 (ΦΕΚ 185 Α’/29.09.2020) Έγκριση του Εθνικού Σχεδίου Διαχείρισης Αποβλήτων (Ε.Σ.Δ.Α.)

Με την Πράξη του Υπουργικού Συμβουλίου 39/2020 εγκρίνεται το νέο Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων για την περίοδο 2020 2030. Το νέο ΕΣΔΑ βρίσκεται σε απόλυτη συμμόρφωση με την ισχύουσα εθνική και ενωσιακή νομοθεσία, με τις τέσσερις Οδηγίες για την Κυκλική Οικονομία (οι οποίες, όπως προαναφέρθηκε, βρίσκονται σήμερα στο τελικό στάδιο επεξεργασίας για τη μεταφορά τους στο εθνικό δίκαιο), όπως επίσης και με το πρώτο και δεύτερο σχέδιο δράσης της Επιτροπής για τη μετάβαση στην Κυκλική Οικονομία.

Νόμος 4736/2020 (ΦΕΚ 200 Α’/20.10.2020) Ενσωμάτωση της Οδηγίας (ΕΕ) 2019/904 σχετικά με τη μείωση των επιπτώσεων ορισμένων πλαστικών προϊόντων στο περιβάλλον και λοιπές διατάξεις.

Ο ν. 4736/2020 μεταφέρει στην εθνική έννομη τάξη τις διατάξεις της Οδηγίας (ΕΕ) 2019/904. Το άρθρο 4 περιλαμβάνει ποσοτικούς στόχους για τη μείωση της κατανάλωσης ορισμένων πλαστικών προϊόντων (κυπελάκια και περιέκτες τροφίμων) ορίζοντας ότι η κατανάλωσή τους θα πρέπει να μειωθεί κατά 30% έως το 2024 σε σύγκριση με το 2022 και να μειωθεί περαιτέρω κατά 60% μέχρι το έτος 2026 (έτος βάσης και πάλι το 2022). Θεσμοθετείται επίσης η επιβολή εισφοράς προστασίας του περιβάλλοντος, ανά τεμάχιο προϊόντος, ανερχόμενη σε 4 λεπτά πλέον ΦΠΑ, ενώ παράλληλα εισάγονται συγκεκριμένες υποχρεώσεις για τις επιχειρήσεις μαζικής εστίασης, λιανικού εμπορίου και τροφοδοσίας. Τέλος, το άρθρο 15 του νόμου, σε εναρμόνιση με τη σχετική Οδηγία, προβλέπει τη διασφάλιση της συμβατότητας των μέτρων για τα πλαστικά προϊόντα με τα προγράμματα πρόληψης δημιουργίας αποβλήτων που θεσπίζονται σύμφωνα με τον ν. 4819/2021.

ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΣΕ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΑΙ ΕΘΝΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ Σε ενωσιακό επίπεδο, οι σημαντικότερες Πολιτικές, Στρατηγικές και Σχέδια Δράσης που αφορούν στη διαχείριση των αποβλήτων και στην προώθηση της πρόληψης περιλαμβάνουν:

Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών – Το Κλείσιμο του Κύκλου – Ένα σχέδιο δράσης της ΕΕ για την Κυκλική Οικονομία (COM (2015) 614 final).

Πρόκειται για το πρώτο σχέδιο δράσης της ΕΕ για τη σταδιακή μετάβαση σε μια Κυκλική Οικονομία και την προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης, το οποίο προβλέπει 54 μέτρα που φιλοδοξούν να κλείσουν τον κύκλο ζωής των προϊόντων και να εισάγουν και πάλι τα απόβλητα στην αξιακή αλυσίδα των υλικών. Καθορίζονται πέντε στρατηγικοί τομείς προτεραιότητας (πλαστικά, απόβλητα τροφίμων, πρώτες ύλες κρίσιμης σημασίας, κατασκευές και κατεδαφίσεις, βιομάζα και υλικά βιολογικής προέλευσης) για τους οποίους θα πρέπει να ληφθούν μέτρα και δράσεις.

Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών – Σχετικά με το πλαίσιο παρακολούθησης για την κυκλική οικονομία (COM (2018) 29 final).

Καθιερώνεται δέσμη δέκα βασικών δεικτών για την παρακολούθηση του κύκλου ζωής των πόρων, που αφορούν, μεταξύ άλλων, και στη διαχείριση των αποβλήτων.

Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών – Ευρωπαϊκή Στρατηγική για τις Πλαστικές Ύλες σε μια Κυκλική Οικονομία (COM (2018) 28 final).

Βασικός σκοπός είναι η υιοθέτηση μιας φιλόδοξης ενωσιακής στρατηγικής για την προστασία του περιβάλλοντος από την «πλαστική ρύπανση», μέσω της αλλαγής στον τρόπο σχεδιασμού, παραγωγής, χρήσης και ανακύκλωσης των προϊόντων. Κεντρική στοχοθεσία αποτελούν η μείωση της κατανάλωσης πλαστικών μιας χρήσης, ο περιορισμός της σκόπιμης χρήσης μικροπλαστικών, αλλά και η διάθεση μόνο ανακυκλώσιμων πλαστικών συσκευασιών στην ενωσιακή αγορά μέχρι το 2030.

Έκθεση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών – σχετικά με την υλοποίηση του σχεδίου δράσης για την κυκλική οικονομία (COM (2019) 190 final).

Αποτελεί την πρώτη αποτίμηση των αποτελεσμάτων εφαρμογής του σχεδίου δράσης για την κυκλική οικονομία και αξιολόγηση του βαθμού επιτάχυνσης της μετάβασης από το γραμμικό προς το κυκλικό μοντέλο, αναδεικνύοντας τα θετικά συμπεράσματα, αλλά και επισημαίνοντας τις προκλήσεις που μένει να αντιμετωπιστούν.

Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών – Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία (COM (2019) 640 final).

Κεντρικό στόχο της Συμφωνίας αποτελεί η ανάδειξη της Ευρώπης στην πρώτη κλιματικά ουδέτερη ήπειρο, με μηδενικές καθαρές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου μέχρι το 2050, με αποσύνδεση της οικονομικής ανάπτυξης από την κατασπατάληση των πόρων και χωρίς να μένει κανείς πίσω, διασφαλίζοντας έτσι τη δίκαιη μετάβαση. Η Συμφωνία είναι άμεσα συνδεδεμένη με την κυκλική οικονομία, καθώς το σχετικό σχέδιο δράσης αποσκοπεί στην ενίσχυση της αποδοτικής χρήσης των πόρων με τη μετάβαση σε μια καθαρή, κυκλική οικονομία. Προτρέπει – inter alia προς την κατεύθυνση μιας βιώσιμης πολιτικής προϊόντων, που αποτελεί κλειδί για την πρόληψη και μείωση των αποβλήτων.

Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών – Ένα νέο σχέδιο δράσης της ΕΕ για την Κυκλική Οικονομία. Για μια πιο καθαρή και πιο ανταγωνιστική Ευρώπη (COM (2020) 98 final).

To νέο σχέδιο δράσης της ΕΕ για την Κυκλική Οικονομία αποτελεί έναν από τους ακρογωνιαίους λίθους της Πράσινης Συμφωνίας. Το σχέδιο επικεντρώνεται στον σχεδιασμό και την παραγωγή βιώσιμων και κυκλικών προϊόντων, ώστε να διασφαλίζει ότι οι πόροι παραμένουν πάντα και επιστρέφουν στην αξιακή αλυσίδα των υλικών. Προβλέπει μέτρα για την ενδυνάμωση των καταναλωτών, ενώ επικεντρώνεται παράλληλα σε ρεύματα προτεραιτότητας που περιλαμβάνουν τα ηλεκτρικά και ηλεκτρονικά, τους συσσωρευτές και τα οχήματα, τις συσκευασίες, τα πλαστικά, τα κλωστοϋφαντουργικά, τις κατασκευές και τα τρόφιμα. Κεντρικός στόχος είναι η πρόληψη, δηλαδή η πλήρης αποφυγή της δημιουργίας αποβλήτων, καθώς και η μετατροπή των αποβλήτων σε δευτερογενείς πόρους υψηλής ποιότητας και ζήτησης.

Σε εθνικό επίπεδο, το σημαντικότερο έγγραφο πολιτικής – πέραν φυσικά του Εθνικού Σχεδίου Διαχείρισης Αποβλήτων 2020-2030 που αναλύθηκε ανωτέρω αποτελεί η Εθνική Στρατηγική για την Κυκλική Οικονομία (Δεκέμβριος 2018). Ειδικότερα, η Εθνική Στρατηγική παρουσιάζει τον τρόπο ένταξης της κυκλικής οικονομίας στο εθνικό παραγωγικό σύστημα, επεξηγώντας τους λόγους για τους οποίους η κυκλική οικονομία αποτελεί μια ευκαιρία για τη χώρα για περιβαλλοντική αναβάθμιση, εξοικονόμηση πόρων, προσέλκυση βιώσιμων επενδύσεων και θέσεων εργασίας και για τη διασφάλιση της μακροπρόθεσμης ανταγωνιστικότητας της χώρας.

Προς την κατεύθυνση αυτής της μετάβασης, η Εθνική Στρατηγική καθορίζει τα απαραίτητα χρηματοδοτικά εργαλεία που θα υποστηρίξουν οικονομικά το εγχείρημα αυτό, προσδιορίζει τις αλλαγές στο νομοθετικό και θεσμικό πλαίσιο, εντοπίζοντας παράλληλα τα υφιστάμενα γραφειοκρατικά και διαδικαστικά εμπόδια, καθώς και τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν για την άρση τους. Καθορίζονται επίσης τα μέτρα για τη διασύνδεση της μικρομεσαίας επιχειρηματικότητας με την τεχνολογική καινοτομία και ανάπτυξη, ενώ εισάγονται κατευθύνσεις για τη συνολική βελτίωση της

διακυβέρνησης και για την επιτάχυνση των διαδικασιών. Η Στρατηγική αποτυπώνει επίσης την απαραίτητη σύνδεση με το εθνικό αναπτυξιακό σχέδιο, καταγράφει τις ήδη αναληφθείσες δράσεις σε επίπεδο υπουργείων και θέτει τους άξονες πολιτικής για τη μετάβαση της χώρας στην κυκλική οικονομία, οι οποίες στηρίζονται σε τρεις βασικούς πυλώνες που περιλαμβάνουν:

Βιώσιμη διαχείριση πόρων, με βασικές επιδιώξεις την αύξηση της αποδοτικότητάς τους, την επανεξέταση των αλυσίδων αξίας, την ορθολογική διαχείριση αποβλήτων, την επανάχρηση κτιρίων και την επαναχρησιμοποίηση του νερού ή τη συλλογή βρόχινων και πηγαίων νερών.

Ενίσχυση της κυκλικής επιχειρηματικότητας, με ενθάρρυνση της ιδέας του οικοσχεδιασμού, της παραγωγής προϊόντων με μεγάλη διάρκεια ζωής, της επισκευής, ανακαίνισης, επαναχρησιμοποίησης, αναπαλαίωσης, προώθηση της βιομηχανικής συμβίωσης (clusters, πάρκα καινοτομίας, εκκολαπτήρια επιχειρήσεων, πλατφόρμες ανταλλαγής γνώσηςπληροφορίας), της προώθησης μοντέλων καινοτόμας επιχειρηματικότητας (π.χ. οικονομίας του διαμοιρασμού), υποστήριξη της βιολογικής οικονομίας, της προώθησης πράσινων και κυκλικών δημόσιων προμηθειών, της υποστήριξης χρήσης δευτερογενών υλικών.

Κυκλική κατανάλωση, με πλήρη ενημέρωση των πολιτών, αξιοποίηση Οικολογικού Σήματος και άλλων κινήτρων, με εκπαίδευση και βασικές επιδιώξεις την αειφόρο κατανάλωση τροφίμων (αποτροπή απόρριψης, αστική καλλιέργεια), την αποτροπή υπερβολικής χρήσης πόρων (τρόφιμα-ποτά, ένδυση, συσκευασία, ΗΗΕ), την πρόληψη παραγωγής αποβλήτων μέσω προετοιμασίας για επαναχρησιμοποίηση, επισκευής και επιδιόρθωσης, τον έλεγχο του λιανικού ηλεκτρονικού εμπορίου και τελικά την προώθηση υπηρεσιών χρήσης αντί της προμήθειας προϊόντων.

ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ Σύμφωνα με την ενωσιακή νομοθεσία και με την αντίστοιχη επίσημη ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η μετάβαση προς μια Κυκλική Οικονομία στηρίζεται οικονομικά από τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία, το πρόγραμμα Ορίζοντας 2020, το Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων (ΕΤΣΕ) και το πρόγραμμα LIFE.

Σε εθνικό επίπεδο, χρηματοδοτήσεις για τη διαχείριση των αποβλήτων προβλέπονται στην Προγραμματική Περίοδο του ΕΣΠΑ (ΕΣΠΑ 2014-2020), ενώ ακόμη μεγαλύτερη χρηματοδοτική υποστήριξη των μέτρων και δράσεων μετάβασης προς την Κυκλική Οικονομία (περιλαμβανομένης φυσικά και της πρόληψης) προβλέπεται στο πλαίσιο της προγραμματικής περιόδου 2021-2027.

Δυνατότητες χρηματοδότησης υφίστανται επίσης και μέσω του επενδυτικού νόμου (ν. 3908/2011 (Α’ 8), όπως έχει τροποποιηθεί με τον ν. 4072/2012 (Α’ 86), τον ν. 4146/2013 (Α’ 90) και τον ν. 4635/2019 (Α’ 167), βλ. ήδη και ν. 4864/2021 (Α’ 237), ν. 4887/2022 (Α΄16)), ο οποίος στοχεύει στην προώθηση της οικονομικής ανάπτυξης της χώρας με τη διαμόρφωση καθεστώτων ενίσχυσης των επενδύσεων, με τα οποία βελτιώνονται η επιχειρηματικότητα, η τεχνολογική ανάπτυξη, η ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων και η περιφερειακή συνοχή και προωθούνται η πράσινη οικονομία, η αποτελεσματική λειτουργία των διαθέσιμων υποδομών και η αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού της χώρας. Σημειώνεται ότι ο τομέας της διαχείρισης των αποβλήτων αποτελεί έναν από τους επιλέξιμους τομείς και παρέχεται στήριξη σε έργα που προωθούν την προστασία του περιβάλλοντος, καθώς και την εξοικονόμηση ενέργειας και φυσικών πόρων.

Σημαντική υποστήριξη σε περιβαλλοντικά έργα και υποδομές (περιλαμβανομένης και της πρόληψης δημιουργίας αποβλήτων) παρέχεται επίσης μέσω του Πράσινου Ταμείου. Σκοπός του Πράσινου Ταμείου είναι η ενίσχυση της ανάπτυξης μέσω της προστασίας του περιβάλλοντος με τη διαχειριστική, οικονομική, τεχνική και χρηματοπιστωτική υποστήριξη προγραμμάτων, μέτρων, παρεμβάσεων και ενεργειών που αποβλέπουν στην ανάδειξη και αποκατάσταση του περιβάλλοντος και στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, η στήριξη της περιβαλλοντικής πολιτικής της χώρας και η εξυπηρέτηση του δημόσιου και κοινωνικού συμφέροντος μέσω της διοίκησης, διαχείρισης και αξιοποίησης των πράσινων και λοιπών πόρων, όπως αυτοί καθορίζονται από τις ισχύουσες διατάξεις.

Χρηματοδοτήσεις σε έργα και υποδομές αναβάθμισης της διαχείρισης των αποβλήτων προβλέπονται και παρέχονται επίσης και σε επίπεδο Προγραμμάτων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Σχετικές χρηματοδοτήσεις έχουν ήδη παρασχεθεί μέσω του Προγράμματος ΦΙΛΟΔΗΜΟΣ Ι, με στόχο – μεταξύ άλλων – την αποκατάσταση των ΧΑΔΑ, ενώ σε εξέλιξη βρίσκεται το νέο Πρόγραμμα ΑΝΤΩΝΗΣ ΤΡΙΤΣΗΣ, το οποίο θα διαρκέσει μέχρι το 2023, με συνολικά διαθέσιμα κονδύλια ύψους περίπου 1.5 δις. Ευρώ.

Περαιτέρω, χρηματοδοτήσεις και υποστήριξη για την πρόληψη της δημιουργίας αποβλήτων προβλέπεται και μέσω των Συστημάτων Εναλλακτικής Διαχείρισης (ΣΕΔ), όπως προβλέπεται τόσο από τον ν. 4819/2021, όσο και από τις επιμέρους υπουργικές αποφάσεις και προεδρικά διατάγματα που διέπουν την εναλλακτική διαχείριση και τη διευρυμένη ευθύνη παραγωγού για όλα τα ρεύματα που εμπίπτουν στην εναλλακτική διαχείριση (απόβλητα έλαια, συσκευασίες, ΑΕΚΚ, ΑΗΗΕ, ΟΤΚΖ, μπαταρίες και συσσωρευτές, κ.λπ.). Η σχετική νομοθεσία προβλέπει την υποχρέωση των παραγωγών, μέσω των

σχετικών αδειοδοτημένων από τον ΕΟΑΝ ΣΣΕΔ, να μεριμνούν και να χρηματοδοτούν – μεταξύ άλλων – δράσεις και μέτρα που αποσκοπούν στην πρόληψη της δημιουργίας αποβλήτων.

Ακόμη, σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 4819/2021, ο ΕΟΑΝ είναι υποχρεωμένος να εκπονεί και να εφαρμόζει προγράμματα πρόληψης δημιουργίας αποβλήτων και εναλλακτικής διαχείρισης των αποβλήτων συσκευασιών. Τα προγράμματα αυτά αναφέρονται στην πρόληψη των ζημιογόνων για το περιβάλλον δράσεων που προέρχονται από τις συσκευασίες και τη διαχείριση των αποβλήτων των συσκευασιών και στη λήψη των ενδεδειγμένων μέτρων, σύμφωνα με τις γενικές αρχές του άρθρου 4 του ν. 4819/2021 και το Εθνικό Πρόγραμμα Πρόληψης Αποβλήτων. Επίσης μεταξύ των αρμοδιοτήτων του ΕΟΑΝ είναι και η εισήγηση προς τον Υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας μέτρων πρόληψης και προγραμμάτων εναλλακτικής διαχείρισης προϊόντων και αποβλήτων, καθώς και η μέριμνα για την εφαρμογή τους.

Χρηματοδοτήσεις με στόχο την πρόληψη και μείωση στην πηγή των αστικών αποβλήτων προβλέπεται ότι θα υπάρξουν και μέσω της εφαρμογής των προγραμμάτων «ΠΛΗΡΩΝΩ ΟΣΟ ΠΕΤΑΩ» (ΠΟΠ), η σύσταση και λειτουργία των οποίων προβλέπεται ρητά στο νέο Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων και αναμένεται να εξειδικευτεί περαιτέρω μέσω νομοθετικών εργαλείων που θα υιοθετηθούν κατά το αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα.

Τέλος, ειδικά εργαλεία για τη χρηματοδότηση δράσεων πρόληψης θα περιληφθούν τόσο στα νέα αναθεωρημένα Περιφερειακά Σχέδια Διαχείρισης Αποβλήτων (ΠΕΣΔΑ), όσο και στο πλαίσιο των Τοπικών Σχεδίων Διαχείρισης Αποβλήτων (ΤΣΔΑ), τα οποία εκπονούνται σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 4819/2021.

Σημ.: για τους πίνακες διαγράμματα και παραρτήματα ανατρέξτε στο ΦΕΚ

Η παρούσα Πράξη να δημοσιευθεί στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως.

Ο Πρωθυπουργός

ΚΥΡΙΑΚΟΣ ΜΗΤΣΟΤΑΚΗΣ

Τα Μέλη του Υπουργικού Συμβουλίου

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΠΙΚΡΑΜΜΕΝΟΣ, ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΤΑΪΚΟΥΡΑΣ, ΣΠΥΡΙΔΩΝ-ΑΔΩΝΙΣ ΓΕΩΡΓΙΑΔΗΣ, ΝΙΚΟΛΑΟΣ-ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΔΕΝΔΙΑΣ, ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΣ, ΝΙΚΗ ΚΕΡΑΜΕΩΣ, ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΧΑΤΖΗΔΑΚΗΣ, ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΠΛΕΥΡΗΣ, ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΣΚΡΕΚΑΣ, ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΘΕΟΔΩΡΙΚΑΚΟΣ, ΣΤΥΛΙΑΝΗ ΜΕΝΔΩΝΗ, ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΤΣΙΑΡΑΣ, ΜΑΥΡΟΥΔΗΣ ΒΟΡΙΔΗΣ, ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΜΗΤΑΡΑΚΗΣ, ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΑΡΑΜΑΝΛΗΣ, ΙΩΑΝΝΗΣ ΠΛΑΚΙΩΤΑΚΗΣ, ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΑΝΤΑΣ, ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΚΙΚΙΛΙΑΣ, ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΤΥΛΙΑΝΙΔΗΣ, ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΓΕΡΑΠΕΤΡΙΤΗΣ, ΚΥΡΙΑΚΟΣ ΠΙΕΡΡΑΚΑΚΗΣ, ΧΡΗΣΤΟΣ-ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΚΕΡΤΣΟΣ, ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΣΚΥΛΑΚΑΚΗΣ, ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΗΣ, ΜΙΛΤΙΑΔΗΣ ΒΑΡΒΙΤΣΙΩΤΗΣ, ΑΣΗΜΙΝΑ ΓΚΑΓΚΑ, ΣΤΥΛΙΑΝΟΣ ΠΕΤΣΑΣ

Φορολογική Βάση (19953)

ERGASIA™ | ΛΟΓΙΣΜΙΚΟ ΜΙΣΘΟΔΟΣΙΑΣ

EMPORIO SUITE – Ηλεκτρονικά Βιβλία myDATA

EMPORIO SUITE™ | ΕΜΠΟΡΙΚΗ & ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ

ΛΟΓΙΣΤΗΣ X3 – L3 SUITE | ΕΝΑ ΠΑΝΙΣΧΥΡΟ ΕΡΓΑΛΕΙΟ